Ziekenhuizen besteden veel aandacht aan verantwoord gebruik van antibiotica. Met succes: in de Nederlandse gezondheidszorg is de resistentie tegen antibiotica vergeleken met veel andere landen laag. Toch zijn verdere verbeteringen mogelijk, vooral in het zogenoemde profylactische gebruik van antibiotica (om infecties te voorkomen). Dat schrijft de Gezondheidsraad in zijn advies over antibioticagebruik in ziekenhuizen, dat de raad vandaag aanbiedt aan de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.
Antibiotica worden ingezet om infecties te bestrijden, maar ook om te voorkomen dat (nieuwe) infecties ontstaan, bijvoorbeeld bij operaties en bij chronische urineweginfecties. De Gezondheidsraad constateert dat er weinig zicht is op dit profylactisch gebruik van antibiotica. Daardoor is niet duidelijk hoe vaak antibiotica om die reden worden voorgeschreven, of de toepassing op de juiste manier gebeurt en of er behandelingen plaatsvinden die niet effectief zijn. Registratie van profylactisch gebruik van antibiotica kan helpen om dit inzicht te vergroten en het gebruik beter te bewaken.
Mechanische beademing
Een voorbeeld van een veel bediscussieerde profylactische handeling met antibiotica is selectieve decontaminatie (SD). Daarbij krijgen patiënten op de intensive care die mechanisch beademd worden preventief antibiotica toegediend om te voorkomen dat zij een bacteriële longontsteking krijgen. Mogelijk leidt dit tot een betere overleving van deze patiënten. Nadelig effect kan zijn dat er resistente micro-organismen ontstaan. Deze (potentiële) voor- en nadelen kunnen volgens de raad bij de huidige stand van wetenschap niet eenduidig worden geïnterpreteerd. Daarom beveelt de raad aan om, wanneer SD wordt toegepast, waakzaam te blijven op het ontstaan van resistentie en criteria te formuleren onder welke omstandigheden deze handeling heroverwogen moet worden.
Sinds 2014 bestaat er een programma om antibioticagebruik in ziekenhuizen te verbeteren: antibiotic stewardship. De raad adviseert dat er binnen dit programma ook aandacht komt voor profylactisch gebruik van antibiotica en betere naleving van de richtlijnen voor antibioticagebruik.