Journal Cover 00060_044_006 (2014) Publikationsname / Publikationsnummer / E-Tag TT.MM.JJJJ (optional)
Het aantal meldingen over patiënten die onwel zijn geworden na het gebruik van zogenaamde ‘nieuwe psychoactieve stoffen’ is in 2014 meer dan verdubbeld ten opzichte van een jaar eerder: van 36 meldingen in 2013 naar 77 in 2014. Dit staat in het jaaroverzicht van het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC), onderdeel van het UMC Utrecht.
De term ‘nieuwe psychoactieve stoffen’ is een verzamelnaam voor stoffen die pas sinds korte tijd als drugs worden gesynthetiseerd, aangeboden of gebruikt. Doordat hun chemische structuur enigszins verschilt van bekende ‘klassieke’ drugs, vallen NPS meestal (nog) buiten de drugswetgeving en kunnen ze vrij eenvoudig op de drugsmarkt gebracht worden. Daarom worden ze ook wel ‘legal highs’ genoemd.
“De stijging van het aantal incidenten met NPS is een wereldwijde trend, waarbij de makkelijke verkrijgbaarheid via internet zeker een rol speelt”, zegt Irma de Vries, internist-toxicoloog bij het NVIC.
Sommige NPS werken stimulerend, andere hebben vooral hallucinogene effecten. De meeste meldingen aan het NVIC over NPS gingen over 4-fluoramfetamine (4-FA, 24 keer). Dit kan een oppeppend gevoel geven, zoals bij amfetamine. Ook ervaren gebruikers een gevoel van verbondenheid en openheid, net als bij MDMA (xtc). Het gebruik van NPS is echter niet zonder risico’s. Het kan leiden tot vergiftigingsverschijnselen, waarvoor medische hulp moet worden gezocht. Daarbij gaat het meestal om ernstige hoofdpijn, misselijkheid en braken, hartkloppingen, verhoogde bloeddruk en angst.
Stoppen met roken
Volgens het NVIC-Jaaroverzicht 2014 veroorzaken medicijnen de meeste vergiftigingen. Het gaat daarbij vaak om pijnstillers en rustgevende middelen. Opvallend is ook de stijging van het aantal blootstellingen aan het antidepressivum en ontwenningsmiddel bupropion met 60 procent, naar 80 keer in 2014. Overdoseringen van bupropion kunnen ernstig verlopen. Patiënten worden in eerste instantie onrustig en verward. Bij een grote overdosering kunnen epileptische aanvallen en ernstige hartritmestoornissen volgen.
De Vries: “Het aantal gebruikers van bupropion is de afgelopen vijf jaar meer dan verdubbeld, mogelijk omdat het de laatste jaren ook wordt gebruikt als hulpmiddel bij het stoppen met roken. We zien vaker dat als een geneesmiddel door meer mensen wordt gebruikt, ook het aantal overdoseringen hiermee toeneemt.”
Trends
In 2014 ontving het NVIC via de 24-uursinformatietelefoon 43.076 informatieverzoeken over vergiftigingen bij mens of dier. Dit is een stijging van 4,2% ten opzichte van 2013. De informatieverzoeken hadden betrekking op 38.679 mensen en dieren die waren blootgesteld aan potentieel toxische stoffen. Daarnaast werd het NVIC ingeschakeld bij 64 kleine en grote ongevallen en calamiteiten met gevaarlijke stoffen.
Dankzij het grote aantal informatieverzoeken aan het NVIC, is het mogelijk trends te signaleren in de frequentie waarmee vergiftigingen met specifieke stoffen voorkomen. Enkele opvallende ontwikkelingen worden hieronder genoemd.
Bijna 34 duizend meldingen
Via de 24-uursinformatietelefoon werd het NVIC in 2014 geraadpleegd over bijna 34 duizend mensen met in totaal ruim 45 duizend blootstellingen aan potentieel toxische stoffen. Er werden blootstellingen aan stoffen uit zeer uiteenlopende productcategorieën gemeld, waaronder humane geneesmiddelen, huishoudmiddelen en doe-het-zelfproducten, voedsel, dranken en genotsmiddelen, cosmetica en industrieproducten.
Blootstellingen aan humane geneesmiddelen kwamen verreweg het meest voor. Binnen deze categorie werd een opvallende ontwikkeling gezien in het aantal potentiële intoxicaties met bupropion. Het aantal meldingen hierover is gestegen met 60 procent ten opzichte van 2013, tot 80 in 2014. Bupropion is een antidepressivum, dat bovendien wordt toegepast als hulpmiddel bij stoppen met roken.
Tweedekeusmiddel ADHD
Verder is het aantal blootstellingen aan dexamfetamine opvallend gestegen van 52 in 2012 en 58 in 2013, naar 74 in 2014. Dexamfetamine wordt toegepast als een tweedekeusmiddel bij de behandeling van ADHD en bij narcolepsie. Per 1 januari 2014 is de leeftijdsgrens voor alcoholverkoop verhoogd naar 18 jaar. Desondanks was het aantal gemelde intoxicaties met alcoholische drank bij tieners van 13 tot en met 17 jaar in 2014 constant gebleven, met 103 blootstellingen.
De verandering in de wetgeving is dus niet terug te zien in het aantal meldingen aan het NVIC. In 2014 werd het NVIC verder geraadpleegd over 44 blootstellingen van mensen aan vloeistof uit e-sigaretten en/of navulverpakkingen voor e-sigaretten. Dit is 10 procent van alle blootstellingen aan nicotine, terwijl in 2013 nog slechts 6 procent van alle nicotineblootstellingen e-sigaretten(navul)vloeistof betrof.