AppleMark
Als gevolg van de financiële druk op de sector zijn de investeringen in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) drastisch teruggelopen. In totaal is het investeringsvolume in 2014 met 38 procent gedaald. Gaat het om investeringen in bedrijven en terreinen, dan is de daling 45,7 procent. Dit constateren inkoopcoöperatie Intrakoop en Verstegen accountants en adviseurs op basis van de analyse van 200 jaarverslagen.
De ggz haalt ook op andere terreinen de broekriem stevig aan. Zo hebben de ggz-aanbieders in 2014 12 procent bespaard op de totale inkoopuitgaven. De ggz laat daarmee de sterkste daling van de Nederlandse zorgsector zien. Ter vergelijking: de verpleeg- en verzorgingshuizen bezuinigden 5,0 procent op deze uitgaven, de gehandicaptensector 1,9 procent en de ziekenhuizen een half procent.
Geen investeringen
De ggz is goed voor een totaal van 1,9 miljard euro aan inkoopuitgaven, waarvan het merendeel (1,6 miljard euro) tot de exploitatiekosten wordt gerekend. Het overige deel betreft 242 miljoen aan investeringen. De investeringen in bedrijven en terreinen vormen met 124,3 miljoen euro de belangrijkste investeringscategorie. Deze investeringen zijn in 2014 met een daling van 45,7 procent bijna gehalveerd. De sector anticipeert hiermee op de diverse transities die in de sector plaatsvinden waarmee het aantal cliënten de komende jaren verder zal dalen. Naar verwachting blijven grote investeringen uit en blijft de investeringsbehoefte beperkt tot gerichte vervangingsinvesteringen. “Ggz-instellingen doen er alles aan om het zorgaanbod te garanderen en hebben daarvoor extreem gesneden in overhead en investeringen in gebouwen”, stelt branchevereniging GGZ Nederland in een korte reactie.
Weerstandsvermogen
De solvabiliteit van de ggz-organisaties is gestegen van 19,6 procent in 2013 naar 21,1 procent in 2014. Gemiddeld genomen is het weerstandsvermogen van de ggz-sector daarmee voldoende. De verbetering van de financiële positie is vooral gerealiseerd door beheersing van de kosten. Het totaal van de bedrijfskosten ligt 142 miljoen euro lager ten opzichte van 2013. Dat de sector als geheel positieve resultaten laat zien, wil niet zeggen dat alle individuele organisaties het goed doen. Een aantal organisaties heeft te maken met een structurele negatieve exploitatie. Van de 59 organisaties die in 2013 een verlies rapporteerden, hebben er 22 ook in 2014 nog een verlies gerapporteerd. De overige organisaties zijn er in geslaagd de exploitatie bij te sturen.
Liquiditeit
Positief is ook de verbeterde liquiditeit van de sector. De veranderingen in de bekostiging, waaronder de invoering van dbc’s, hebben de afgelopen jaren een fors beslag gelegd op het werkkapitaal. Instellingen zagen zich door de gereserveerde opstelling van financiers genoodzaakt om zelf voorte financieren. Ook groeiden de kosten voor het aantrekken van extern kapitaal. Inmiddels hebben de instellingen de financiering, mede dankzij aanvullende bevoorschotting van verzekeraars, op orde gebracht. De liquiditeitsratio is daardoor gegroeid van 1,2 naar 1,3. De liquiditeit ligt gemiddeld genomen boven de norm van 1,0, maar is nog altijd niet riant. Toch zijn de liquiditeitsrisico’s in de ggz niet al te groot, stellen Intrakoop en Verstegen.
Zijden draad
Toch is er geen reden tot juichen, vinden Intrakoop en Verstegen. Door de aanhoudende financiële druk hangt de financierbaarheid van de sector hangt aan “een zijden draad”, aldus Intrakoop en Verstegen. “Ondanks bezuinigingen blijft er weinig financiële ruimte over op de balans: de ggz heeft nauwelijks vet op de botten”, vindt ook GGZ Nederland.
Minder patiënten
Dit gegeven is zorgelijk aangezien verdere bezuinigingen en transities, waaronder jeugdzorg, basis-ggz en Werken naar Vermogen, zorgen voor grotere risico’s, in concreto: flinke budgetkortingen en een dalend aantal cliënten. Het totaal aantal cliënten is in 2014 met 12,4 procent gedaald, van 502.000 cliënten begin 2014 naar 440.000 cliënten aan het eind van het jaar. GGZ Nederland pleit er voor om de door Intrakoop en Verstegen genoemde daling van het aantal patiënten in de ggz nader te verkennen. GGZ Nederland constateerde in haar Sectorrapport ggz 2013 eerder ook een grote daling in het aantal patiënten in de specialistische ggz, namelijk van ruim 100.000 patiënten tussen 2011 en 2013.
De late totstandkoming van de jaarrekeningen is volgens Intrakoop en Verstegen tekenend voor de problemen waar de ggz mee worstelt. Onlangs werd duidelijk dat twintig procent van de circa 40 curatieve ggz-instellingen er niet in is geslaagd om voor 1 december 2015 de jaarrekening over 2014 te deponeren, ondanks eerder uitstel van minister Schippers van VWS van de gebruikelijke datum van 1 juni.