Lijkschouw: de paarse krokodil van corona

Deze PA werkt vaak alleen op de locatie. Als iemand nu overlijdt door corona, moet er een specialist ouderengeneeskunde komen om de lijkschouw af te ronden. Er moet dus een specialist ouderengeneeskunde van een andere locatie komen. Dat betekent extra risico op verspreiding van het virus en er wordt zorg aan de levenden ontnomen

Ik houd mij binnen de Nederlandse Associatie Physician Assistants (NAPA) al langer met dit onderwerp bezig. Om precies te zijn, sinds het advies van de taskforce lijkschouw in 2018 die de overheid adviseerde om de Physician Assistant (PA) en Verpleegkundig Specialist (VS) een rol te geven bij lijkschouw.

Taakherschikking

Dat is nu volgens de Wet op de lijkbezorging nog niet mogelijk. In deze wet staat dat lijkschouw door de behandelende of dienstdoende arts geschiedt of de gemeentelijk lijkschouwer. Lijkschouw is van belang voor de opsporing van strafbare feiten. Deze wet stamt uit 1991 en in die tijd was nog geen sprake van taakherschikking. Onder taakherschikking verstaan we het structureel herverdelen van medische taken en verantwoordelijkheden tussen verschillende beroepen. In dit geval tussen artsen en PA en VS.

Anno 2020 zijn er vele master opgeleide PA’s en VS’en in onder andere verpleeghuizen als behandelaar werkzaam. Volgens werkafspraken neemt de PA veel taken van de specialist ouderengeneeskunde over. De PA heeft vaak de eerste medische verantwoordelijkheid over meerdere afdelingen binnen het verpleeghuis en werkt veelal zelfstandig.

Letter van de wet

Er is bij vele zorgprofessionals een grote wens om ook lijkschouw bij de dienstdoende PA of VS te beleggen. Verenso heeft op verzoek van specialisten ouderengeneeskunde enkele weken geleden bij VWS het verzoek ingediend. Daarin staat of het ministerie wil onderzoeken of tijdens de coronacrisis lijkschouw onder supervisie en met beeldbellen kan plaatsvinden door PA of VS. Helaas leidt dit niet tot voldoende begrip bij de ambtenaren. Hun standpunt blijft dat ook in tijden van coronacrisis volgens de letter van de wet een arts de lijkschouw moet verrichten en verklaring van overlijden af moet geven en ondertekenen.

Verwachte overlijdens

Het zijn echt drukke tijden in verpleeghuizen en dat zal nog een tijd zo blijven. Daar waar de curve met het aantal besmettingen op IC’s afbuigt, is daar nog geen sprake van in verpleeghuizen. Het zorgpersoneel heeft het er erg druk en op sommige plekken zijn capaciteitsproblemen. Het aantal overlijdens door corona in verpleeghuizen is groot, maar dat zien we niet altijd terug in de officiële cijfers van het RIVM.

Veel van deze overlijdens zijn verwachte overlijdens. Er is hier geen sprake van strafbare feiten. Het uitgangspunt van de wet is dat elke overledene geschouwd moet worden. Ook tijdens de coronacrisis zal niemand aan dit uitgangspunt tornen. Maar moet de lijkschouw altijd door een arts verricht worden en de verklaring altijd door een arts ondertekend worden?

Volwassen beroepsgroepen

Nood breekt wet. Het is tijd om de behandelend PA of VS deze rol toe te kennen. Zeker waar sprake is van verwachte overlijdens, zoals veelal in verpleeghuizen. PA’s en VS’en zijn volwassen beroepsgroepen. Ze hebben hun meerwaarde op de werkvloer al laten zien. Laat deze zorgprofessionals met hun samenwerkende specialisten ook afspraken maken over lijkschouw. Zij kennen als vaste behandelaar ten slotte de cliënt het beste en dus ook de doodsoorzaak. Ik denk dat dit in de geest van de wet en crisistijd beter past.

Milena Babovic
Directeur NAPA