Zorgaanbieders in de ggz maken zich zorgen dat kwetsbare mensen door de tweede coronagolf in grotere psychische nood komen dan in de eerste golf. De combinatie van psychische problemen en sociaal isolement leidt vooral tot problemen in de jeugdzorg, verslavingszorg en bij kwetsbare ouderen. Ook personeel in de ggz dreigt eerder af te haken. Dat beeld komt naar voren in een peiling die de Nederlandse ggz, de brancheorganisatie voor ggz-aanbieders, heeft gedaan onder haar leden.
Druk is groter in tweede coronagolf
‘Corona is een test voor het weerstandsvermogen van mensen en van de samenleving als geheel. De eerste golf was pittig voor patiënten en instellingen. Patiënten kregen op een hele andere manier zorg, niet meer face to face maar digitaal. Maar nu zien we dat de druk groter wordt, vooral bij jongeren’, zegt Jacobine Geel, voorzitter van de Nederlandse ggz, in de podcast Voorzorg van Zorgvisie en Skipr.
Wat speelt er bij jongeren? ‘Ze zijn verstoken van sociaal contact. Sommigen hebben thuis een ingewikkelde situatie. Als ze een behandelaar hebben, kunnen ze op die zorgverlener leunen. Als die wegvalt, kan dat hard problematisch worden. Voor veel jongeren is de combinatie van sociaal isolement en pubertijd kwetsbaar. Ze raken in zichzelf opgesloten. We zien voorbeelden van verontrustende situaties. Daarnaast maken we ons zorgen over verslavingszorg. Ook daar maakt sociaal isolement mensen kwetsbaar. Ze kunnen meer verslavende middelen gaan gebruiken. Verder hebben ouderen extra aandacht nodig. De prijs die ze moeten betalen voor het sociale isolement is ten opzichte van de gezondheidswinst discutabel.’
Hoe gaat het met het personeel? ‘Opvallend was dat het personeel in de eerste golf goed overeind bleef. Iedereen was ontzettend gemotiveerd om door te gaan en het ziekteverzuim was laag. Maar nu zien we dat het personeel dreigt af te haken. Het ziekteverzuim is nu hoger. Er is tijdelijke uitval als mensen moeten wachten op de testuitslag. Als iemand ziek is, moeten ze in quarantaine. We zullen nog veel meer zeilen moeten bijzetten dan in de eerste golf. We maken ons wel zorgen. Het is nu mentaal moeilijker om vol te houden. De dagen worden korter en donkerder. Het weer is slechter. Straks zitten we weer met een kluitje thuis en kunnen we geen kant op. Mensen die kwetsbaar zijn voor psychische druk kunnen dan door het ijs zakken. We verwachten dat de tweede golf tot een golf van nieuwe aanmeldingen in de ggz kan leiden.’
Is de ggz daar klaar voor? ‘Zo klaar als kan zijn. Het verzuim onder het personeel is een grote zorg. We zien ook dat ziekenhuizen ggz-personeel lenen, omdat de druk daar zo hoog is. Dat levert weer extra druk in de ggz op voor de mensen die achterblijven. Alles bij elkaar genomen is de infrastructuur fragieler om de tweede golf op te vangen. Zowel voor mensen zelf als voor personeel en zorgaanbieders.’
Wat is er voor nodige om de belangrijke dingen goed te laten gaan? ‘We hebben in de eerste golf heel erg kunnen oefenen met digitale zorg op afstand. Dat is misschien een geschenk. Dat kunnen we heel snel weer oppakken. We weten nu beter wat de mix van e-health en face to face moet zijn; bij wie het werkt en bij wie je er voorzichtiger mee moet zijn. Daarnaast moeten we de ggz anders organiseren, zodat het beroep op ggz niet zo oploopt. We moeten de mentale weerbaarheid van mensen vergroten. We moeten veel meer van behandelen van ziekte naar preventie. Over die verschuiving voerden we al het gesprek met de politiek en veldpartijen, maar de coronacrisis zet daar veel meer druk op.’
Lees het interview met Jacobine Geel op Zorgvisie over een herordening van de ggz, wachtlijsten en regeldruk. Jacobine Geel: ‘Coronacrisis maakt nieuwe ordening ggz urgent’
Ook al zou de GGZ voor deze aanwas eHealth inzetten er is gewoon geen budget voor om wat voor zorg dan ook te leveren aan deze aanwas van hulpzoekers. Als je deze aanwas wilt helpen kom je boven je budget uit en dat eisen de zorgverzekeraars dat geld terug. Dus geen enkele gecontracteerde GGZ zorgaanbieder zal een stap harder gaan doen zonder op papier vastgelegde budgetverhoging voor de komende 2 jaar (2021/2022).
En als we bekijken wat de zorgverzekeraars en VWS al doen met de vergoeding van de extra en duurdere COVID-19 zorg voor ziekenhuizen waar ze gewoon zeggen dat dat maar moet vanuit het bestaande budget omdat ze planbare zorg afschalen, geef ik een budgetverhoging in de GGZ voor deze aanwas weinig kans.