Als de overheid niets doet, is in 2040 twee keer zo veel verpleeghuiscapaciteit nodig als er nu is. Het aantal mensen dat verpleeghuiszorg nodig heeft, neemt toe van ongeveer 135 duizend in 2019 tot ruim 260 duizend in 2040. Het aantal vierkante meter moet dan meegroeien van bijna 8 miljoen naar ruim 16 miljoen. Die analyse gaf TNO in een rapportage eind 2019 op basis van de verwachte bevolkingsgroei en leeftijdsontwikkeling. In die raming is geen rekening gehouden met medisch-inhoudelijke, technologische of sociaal-maatschappelijke ontwikkelingen. Het was een zogeheten beleidsarme prognose: met wijzigingen in het overheidsbeleid is ook geen rekening gehouden .
Bouwlocaties zijn schaars
Het nieuwe TNO-onderzoek is een vervolg op dat van 2019. TNO heeft dit keer de impact van vier ‘megatrends’ meegenomen. Namelijk, ontwikkelingen op het gebied van de demografie, technologie, sociale omgeving en het zorgstelsel. Zo neemt het aantal ouderen toe en tegelijkertijd het aantal mantelzorgers af. Dat leidt tot een groter beroep op professionele zorg. De stijging van de levensverwachting zorgt zowel voor een grotere instroom als een langere verblijfsduur. De impact van technologische vernieuwingen acht TNO niet groot op de behoefte aan verpleeghuiscapaciteit. Meer verwacht TNO van nieuwe woonvormen. Maar het kennisinstituut waarschuwt dat de uitgangspositie van de Nederlandse markt niet gunstig is. Bouwlocaties zijn schaars en nieuwbouw of renovatie verloopt in een langzaam tempo.
Verpleeghuiszorg buiten de muur
Het leveren van zorg buiten de muren van verpleeghuizen zal het grootste effect sorteren. Geraadpleegde experts noemen het ontvlechten van ‘wonen met zorg’ en ‘wonen met levenseindezorg’. Deze ontwikkeling zal niet leiden tot een lagere zorgvraag, maar tot een verschuiving van de plek waar deze wordt gegeven. Dat zal gaan via het volledig pakket thuis en het persoonsgebonden budget. Deze ontwikkeling kan alleen succesvol zijn als nieuwe woonvormen gerealiseerd kunnen worden. Daarvoor is een andere aansturing en financiering nodig in de zorg. De beleidsterreinen wonen, zorg en ruimtelijke ontwikkeling moeten veel meer in samenhang worden gezien, zeker op regionaal niveau.
Onbenutte verpleeghuiscapaciteit
TNO heeft ook de huidige regionale verpleeghuiscapaciteit in kaart gebracht. Het totale aanbod bedraagt 152.000 plaatsen. Opvallend is dat hiervan 6,5 procent niet in gebruik is. Maar 142.000 plekken worden daadwerkelijk benut. TNO vermoedt dat de onbenutte capaciteit heeft te maken met personeelstekort, frictieleegstand door bouwplannen en het aanhouden van een kleine buffer. Maar door de coronacrisis was het niet mogelijk om deze aannames te controleren.
Uitbreidingscapaciteit is te weinig
De uitbreidingsplekken bedragen 9.000 plekken inclusief verblijf en 4.000 zonder verblijf. Dat is niet voldoende om op de korte en lange termijn te voldoen aan de zorgvraag. In 2025 is er behoefte aan 30.000 extra plekken en meer dan 100.000 plekken in 2040. TNO doet een hele reeks aanbevelingen aan de minister van VWS. Zo zou er een nadere analyse moeten komen naar de demografische factor levensverwachting. TNO raadt aan om daarbij in te zoomen op de verwachte prevalentie van dementie en het verschil in verblijfsduur tussen mensen met somatische of psychogeriatrische klachten.
Nieuwe woonvormen
Een andere aanbeveling is om meer aandacht te geven aan de trends ‘nieuwe woonvormen’ en ‘zorg buiten de muren van het klassieke verpleeghuis’. Ze moeten vooral in samenhang worden gezien. Samen kunnen ze het antwoord zijn op betere beheersbaarheid van de langdurige zorg bij een groeiende vraag, stelt TNO. Wel moet er snel een plan komen om de huidige knelpunten voor de realisatie van nieuwe woonvormen aan te pakken.
Overzicht ontbreekt
Verder ontbreekt een landelijk overzicht met betrouwbare informatie over de omvang en de kwaliteit van de huidige gebouwen voor verpleeghuiszorg. Dat overzicht is nodig om in te schatten hoeveel geld nodig is en op welke plekken er problemen zijn rond resterende kapitaalslasten. De benodigde informatie, die nu verstopt is in verschillende registraties, zou automatisch opgehaald en gecontroleerd kunnen worden. Uiteindelijk levert dat een overzicht wat er per organisatie per locatie nodig is.
Naast uitbreiding van verpleeghuisplaatsen in het algemeen is er ook dringende behoefte aan uitbreiding van plekken voor ouderen met NAH. Hier zijn nauwelijks plekken voor nu en is ook een groeiende groep zorgbehoeftigen. Een beter doelgroepenbeleid is dus ook vereist.