AppleMark
Het wettelijk regelen van een vertegenwoordigend orgaan is een noodzakelijke voorwaarde voor effectief medezeggenschap in zorginstellingen, maar niet voldoende. Zorginstellingen en verzekeraars moeten de zogenoemde principes van medezeggenschap toepassen in de praktijk en opnemen in hun eigen governancecodes.
Dit stelt het instituut Beleid & Management Gezondheidszorg in een onderzoek uitgevoerd in opdracht van minister Schippers (VWS). De aanleiding hiervoor was een motie van de Tweede Kamerleden Lea Bouwmeester en Carla Dik-Faber over het versterken van de positie van verzekerden van zorgverzekeraars en van cliëntenraden van zorginstellingen. Zij stellen in de motie dat het belangrijk is de stem van verzekerden, patiënten en cliënten te horen omdat die een grote bijdrage kunnen leveren aan het verbeteren van de kwaliteit van zorg en de dienstverlening door de zorgverzekeraar.
De medezeggenschap door de genoemde groepen kan op veel verschillende manieren gebeuren, volgens het iBMG. Er zijn formele en informele manieren, evenals manieren die leunen op vertegenwoordiging of op directe participatie van verzekerden en cliënten. Op de vraag welke vorm het beste is kan geen eenduidig antwoord worden gegeven, stelt het instituut, dat vindt dat wetgeving niet teveel moet dichttimmeren en inzetten op vormvereisten.
Principes van medezeggenschap
Het iBMG noemt zes principes die altijd van belang zijn voor medezeggenschap. De doelen van medezeggenschap zijn bepalend voor de inrichting; medezeggenschap is altijd work in progress; medezeggenschap is gebaat bij variëteit; responsiviteit; rolvastheid en diversiteit. Deze principes van medezeggenschap moeten organisaties toepassen in de praktijk en raden van toezicht kunnen besturen hierop aanspreken. Zorginstellingen en zorgverzekeraars moeten de principes bovendien opnemen in governancecodes.
“Medezeggenschap is een kwestie van willen en kunnen”, aldus het iBMG. “Hoeveel er ook wordt geregeld uiteindelijk is medezeggenschap pas effectief als de ruimte om invloed uit te oefenen genomen en gegeven wordt.” Invloed nemen kan alleen als er voldoende ondersteuning (in de vorm van mensen en middelen) beschikbaar is. Invloed geven kan alleen als het bestuur weet dat de kwaliteit van de besluitvorming gebaat is bij tegenspraak.
Instemmingsrecht
Naar aanleiding van het onderzoek werkt de minister aan wijzigingen aan het wetsvoorstel, dat in september voor internetconsultatie beschikbaar gesteld wordt en naar verwachting begin 2017 aan de Tweede Kamer wordt aangeboden. Als reactie op het onderzoek heeft Schippers de Tweede Kamer al laten weten voorstander te zijn van een combinatie van formele en informele vormen van medezeggenschap, “als middel om de responsiviteit van de cliëntenraad te waarborgen”. Ook wil ze voor de zaken die raken aan de directe leefomgeving van de cliënt, een instemmingsrecht regelen. Verder kondigt ze aan het recht op de bekostiging van scholing, facilitering en onafhankelijke ondersteuning van cliëntenraden beter te borgen.