Gemeenten hebben vorig jaar 724 miljoen euro méér uitgegeven aan het sociaal domein dan begroot, een gemiddelde stijging van 4,4 procent. Deze stijging komt voor het grootste deel op het conto van de jeugdzorg. De netto-uitgaven voor jeugdzorg waren 605 miljoen euro oftewel 18,9 procent hoger dan begroot.
Eén en ander komt naar voren uit een analyse van de jaarrekeningen in opdracht van de vereniging van gemeentelijke directeuren in het sociaal domein Divosa. Ook de uitgaven voor respectievelijk Inkomen & participatie en Maatschappelijke ondersteuning waren in 2017 hoger dan begroot. Hierbij ging het om begrotingsoverschrijdingen van respectievelijk 76 miljoen euro (2,7 procent hoger dan begroot) en 122 miljoen euro (3,6 procent hoger dan begroot).
De begrotingsoverschrijdingen in 2017 staan niet op zichzelf, zo constateert Bruno Steiner van het gelijknamige adviesbureau. Ook in 2015 en 2016 was al een stijging te zien in de uitgaven in het sociaal domein. Deze trend lijkt voorlopig door te zetten; de gemeentelijke uitgaven in het sociaal domein stijgen harder dan de gemeentelijke inkomsten. Als gevolg hiervan slokken die uitgaven ook een steeds groter deel van de gemeentelijke uitgaven op. Was dat in 2015 nog 56 procent van het totaal. In 2017 was dat al gestegen naar 61 procent.
Achter dit landelijk gemiddelde gaan grote verschillen tussen gemeenten schuil. Zo steeg het aandeel van het sociaal domein in de totale uitgaven bij middelgrote gemeenten (100.000 tot 250.00 inwoners) van 59 procent naar 66 procent.
Weinig rooskleurig
Over de gehele linie is er sprake van een ‘weinig rooskleurig’ perspectief. Voor Divosa-voorzitter Erik Dannenberg is er dan ook alle reden om goed te onderzoeken wat de oorzaak van de budgetoverschrijdingen is. Mogelijke verklaringen zijn de autonome groei van de zorgvraag, maar ook de inzet op preventie en de manier waarop gemeenten de jeugdzorg vormgeven en inkopen kan een rol hebben gespeeld.
Falende regio’s
Veelzeggend in dit verband is het feit dat de zogeheten jeugdzorgregio’s, bedoeld om inkoop- en schaalvoordelen te behalen, uit elkaar vallen, zo berichtte Skipr eind september. Doordat gemeenten er voor kiezen wee alleen te opereren stijgen de kosten. Bovendien krijgen aanbieders te maken met extra bureuacratie hetgeen ook kostenverhogend werkt.
“Laten we internationaal eens vergelijken hoe het beroep op jeugdzorg is”, reageert Dannenberg. “Mogelijk werken we naar een normaal niveau toe. Maar het kan ook zijn dat gemeenten meer tijd nodig hebben om de kunst in de vingers te krijgen.”
Kostendrijvers
Om beter zicht te krijgen op de kwestie vinden er landelijk en lokaal al analyses plaats. Onder het motto ‘Samen zicht op de uitgaven in het Sociaal Domein’ start Divosa dit najaar ook een eigen onderzoek. Aan de hand van een benchmark zal een aantal gemeenten de uitgaven in de jeugdzorg vanuit verschillende invalshoeken vergelijken en onderzoeken wat de mogelijke kostendrijvers zijn. Daarna is ook de Wet maatschappelijke ondersteuning aan de beurt. Divosa wil zo bijdragen aan de kennisopbouw bij gemeenten in het sociaal domein.