Met de Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO) is het ‘bestwil principe’ in de zorg verlaten en is de autonomie en wettelijk vrije keuze van de patiënt centraal komen te staan in de zorg. Patiënten moeten zelf in staat worden gesteld keuzes te maken in hun leven, ‘goede’ keuzes en ‘slechte’ keuzes.
Mensen mogen in Nederland het leven leiden dat het beste bij hen past, behalve in de zorg. Ik merk steeds vaker dat zorgmedewerkers (en hun bestuurders) heel veel moeite hebben met in hun ogen slechte keuzes van patiënten. Keuze voor een manier van leven die leidt tot een korter leven, te vermijden risico’s en enige ontluistering worden vaak niet geaccepteerd in de zorg en leiden meestal tot goedbedoeld ingrijpen door hulpverleners. Maar ook keuzes tussen meer vrijheid versus meer risico, meer levensvreugde versus meer risico worden in toenemende mate in risico-beheersing opgelost.
Verantwoordelijkheid
Waarom is het zo dat wij met zijn allen vinden dat mensen die onder de zorg van een instelling of hulpverlener vallen minder risico mogen lopen dan Nederlanders die niet van zorg afhankelijk zijn? Wanneer ik zorgmedewerkers deze vraag stel, merk ik dat de verantwoordelijkheid voor een kwetsbare medemens zwaar op hen drukt. En dat hoort ook zo. Maar ook zij ervaren dat zij soms keuzes maken waarin niet de kwaliteit van leven van de patiënt tot uitdrukking komt maar de wens de risico’s voor de patiënt (lees: instelling!) tot een minimum te beperken.
Et voila! Het bestwil principe 21e eeuw; bestwil voor de instelling… En ook dat drukt zwaar, diep van binnen zouden ze wel anders willen. Doen wat hun hart hen ingeeft. Zorg zoals de patiënt dat écht zou willen.
Regels voorop
Waarom zijn wij van ‘de patiënt echt centraal’ afgeraakt? Angst dat jij de reden bent dat je instelling de krant haalt, is een veel gehoord antwoord. Of dat je handeling tot Kamervragen leidt, of de IGZ op de stoep. Daarom beginnen we vaak bij de regels en luisteren pas in de laatste plaats naar de patiënt. Maar dan ook alleen maar als wat hij wil risicoloos is, binnen de regels past en ook in het aanbod zit. Veiligheid voor de instelling voor alles.
Patiënt centraal
We moeten weer de moed hebben ons hart te volgen in de zorg en te beginnen bij de patiënt. Wat hij wil en hem gelukkig maakt, ook als het onze eigen keuze niet zou zijn. Daarna kijken we (zo creatief mogelijk) of wij het kunnen bieden of een ander het kan bieden en pas in de laatste plaats kijken of we niet gierend buiten de regels gaan. En gaan we gierend buiten de regels dan toetsen we eerst bij anderen en maken we een zeer zorgvuldige afweging tussen risico en kwaliteit van leven. Pas dan komt de patiënt echt centraal en wordt zorgen weer leuk om te doen. Met het hart in plaats van de regels voorop.
Mieke Draijer
Voorzitter van Verenso,de vereniging van specialisten ouderengeneeskunde en sociaal geriaters