De zorg betaalbaar houden is de uitdaging voor de komende jaren. Jammer is dat in het politiek-maatschappelijke debat hierbij nogal eens eenzijdig de bal of bij patiënten of bij zorgorganisaties wordt gelegd.
Patiënten dienen meer verantwoordelijkheid te nemen voor het reduceren van de kosten. En zorgorganisaties dienen effectiever zorg te verlenen. Allemaal prachtig bedacht maar het zal onvoldoende helpen. Het is ook een ouderwetse manier van denken: jij een hapje minder en ik een hapje minder en dan houden we nog wat over. Dat is zeker waar – tot het moment dat er zoveel hapjes zijn genomen dat niemand meer iets heeft van enige substantie, dat smaakt.
Iedereen die werkzaam is in de zorg, weet dat de koek langzaam op raakt en dat nog eens de kaasschaaf erover onvoldoende zal opleveren. Innovatie in de zorg is daarom geboden. De zorgsector zelf weet dat allang en is gelukkig al veel verder. Ze is massaal aan het innoveren geslagen. De in opdracht van ActiZ gepubliceerde Erasmus innovatiemonitor bevestigt dit; in de ouderenzorg wordt gemiddeld meer geïnnoveerd dan in het bedrijfsleven. De kernvraag is: “Hoe intensiveren en verzilveren we die innovaties?” Die vraag leeft sterk, zo blijkt ook uit de recent gepubliceerde Agenda voor de zorg van de brancheorganisaties van zorgaanbieders, zorgverzekeraars, zorgprofessionals en patiënten- en consumentenorganisaties.
Handen ineen
Zelfmanagement en participatie in het behandel- of zorgproces maakt de zorg doelmatiger en beter. Het zelf digitaal plannen van afspraken via internet of apps is daarvan een voorbeeld. Door ook de papierstroom rond verwijzingen te automatiseren, kunnen de patiëntinschrijving, afsprakenplanning en spreekuurvoorbereiding efficiënter worden ingericht. Met een online assessment verloopt de intake van de anesthesist efficiënter en kan deze met minder (reis)tijd door de patiënt worden uitgevoerd. Ook het teleconsult zorgt voor minder reistijd en grotere tevredenheid bij patiënten en levert een tijdbesparend effect bij de zorgverlener. En met online therapiemodules kan de behandeling effectief met minder behandeltijd worden ondersteund. Als patiënt zelf meten, een digitaal advies in gang zetten, informatie inwinnen bij lotgenoten, heeft vaker de voorkeur dan dat een zorgprofessional dit doet. Het geven van meer regie en verantwoordelijkheid aan patiënten hoeft niet altijd high-tech en ingewikkeld te zijn. Kijk bijvoorbeeld naar hoe een aantal care instellingen met patiënten met dementie werken. Door de patienten te betrekken bij allerlei huishoudelijke taken in de instelling, blijkt dat hierdoor de kwaliteit van leven voor deze groep patienten verbetert en hulpverleners worden ondersteund. Door familie uit te nodigen om bij bezoek een activiteit als koken in te vullen, ontstaat vaak voor alle betrokkenen, cliënt, familie én zorgverleners, een ‘win-win-situatie’.
Patiënten en familie worden steeds vaker betrokken bij het opnieuw inrichten van een zorgproces. Dat leidt tot nieuwe inzichten en verrassende resultaten, die meer perspectief bieden dan de bekende kaasschaaf bij zorgaanbieders of het verhogen van de eigen bijdragen. Voor zorgorganisaties is het uiteraard nog steeds de opgave om deze baten te verzilveren. Om deze baten te verzilveren, is het belangrijk om deze structureel te borgen in het zorgproces en hierop te monitoren.
Commerciële partijen
Het samenwerken of co-creëren in het kader van innovaties in zorgorganisaties strekt zich verder uit dan alleen met de cliënt en sociale netwerken. Ook op het gebied van ondersteunende processen vinden op deze wijze innovaties en kostenbesparingen plaats. Een mooi voorbeeld vormt inkoop van middelen en diensten. Ik verwacht dat net als in Duitsland de komende jaren een verdere acceleratie op het terrein van gezamenlijke inkoop in samenwerkingsverbanden of inkooporganisaties tot stand komt. Dit leidt niet alleen tot lagere kosten vanwege het bundelen van het volume. Een belangrijk deel van het succes van inkooporganisaties in de zorg van Duitsland wordt tevens verklaard door het delen en daarmee vergroten van expertise. Instellingen en inkooporganisaties delen ervaringen met leveranciers en op die wijze worden nieuwe vormen van dienstverlening ontwikkeld. Zo wordt bij het uitvoeren van operaties bijvoorbeeld nog relatief veel tijd besteed aan het klaarmaken van de operatiekamer. Door over te schakelen van de traditionele voorbereiding van operaties naar inkoop van proceduretrays op maat, de voorbereidingstijd voor operaties met ruim de helft worden ingekort. Zorgprofessional, inkopers en leverancier bundelen hun expertise om te besparen op het verzamelen, opslaan, gebruik en verwijderen van de medische middelen.
De hierboven geschetste voorbeelden laten zien dat zorgorganisaties volop innovatiemogelijkheden hebben. Uit samenwerking en co-creatie groeien nieuwe kansen om meer op maat gemaakte diensten, voor meerdere gebruikers toegankelijk te maken en op deze wijze (schaal)voordelen te creëren. Het monitoren van de voortgang zal leiden tot het verzilveren van de innovaties, waarbij alle betrokkenen op hun eigen manier delen in de ‘winst’.
Patrick Jansen en Sarah Prins
Principal Consultant Capgemini Consulting