Vanuit de Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV) hebben wij daarom stilgestaan bij de vraag: wie zijn wij als verloskundigen en welke rol vervullen wij in het zorgsysteem?
Verloskunde als fundament van passende zorg
Verloskundigen zijn zelfstandige zorgverleners, werkzaam in zowel de eerste lijn als het ziekenhuis, met specifieke expertise in fysiologische zorg tijdens zwangerschap, geboorte en kraamperiode. Dat maakt ons in het zorgsysteem wel een beetje vreemde eend in de bijt, omdat zorg over het algemeen verleend wordt aan zieke mensen. De Nederlandse verloskunde is gebouwd op het idee dat voortplanting in de eerste plaats een normale levensgebeurtenis is. Onderzoek laat zien dat dit model veilig, effectief en kostenefficiënt is.
Toch staat dit paradigma onder druk. De afgelopen jaren zien we in de hele zorg een toename van risicomijding en routinematige interventies. In de verloskunde maakt dit het moeilijk om het oorspronkelijke perspectief – zwangerschap en geboorte als een gezond proces – zichtbaar te houden binnen beleid, onderwijs en de geboortezorg zelf. En dat terwijl juist in tijden van schaarste en oplopende zorgkosten de fysiologische benadering een belangrijk tegenwicht biedt aan de trend van overmedicalisering.
De poortwachtersrol: bewakers van balans
Een van de belangrijkste taken van verloskundigen is hun rol als poortwachter. Zij beoordelen, net zoals de huisarts, maar dan voor zwangeren, zorgvuldig of specialistische zorg nodig is of niet Die inschatting voorkomt dat vrouwen en gezinnen onnodig belanden in complexe medische trajecten met extra onrust, kosten, wachttijden en risico’s. Tegelijkertijd worden de beschikbare middelen en capaciteit in het zorgsysteem doelmatiger ingezet.
Verloskundigen beschermen dus niet alleen hun cliënten, maar ook de samenleving tegen overbehandeling en onnodige belasting van de zorg. Hun poortwachtersrol is een cruciaal mechanisme om geboortezorg passend en waardegedreven te houden.
Juist nu het zorgstelsel piept en kraakt door personeelstekorten, oplopende wachttijden en stijgende kosten, wordt de waarde van deze rol extra zichtbaar.
Uitdagingen in de praktijk
De poortwachtersfunctie is echter geen eenvoudige opdracht. In de praktijk botsen verloskundigen vaak op obstakels:
- Strikte protocollen en richtlijnen die onvoldoende ruimte laten voor professionele afwegingen.
- Toenemende administratieve lasten, waardoor minder tijd overblijft voor persoonlijke zorg en communicatie.
- De verwachting van directe toegang tot specialistische zorg bij cliënten, ingegeven door maatschappelijke beeldvorming en druk vanuit het systeem.
- Capaciteitsproblematiek in ziekenhuizen en bij kraamzorgorganisaties, waardoor keuzes steeds complexer worden.
Hierdoor staan verloskundigen continu in een spanningsveld tussen clientbelang, professionele normen en systeemdruk. Het vraagt moed en reflectie om in dat krachtenveld koers te houden.
Professionele identiteit als kompas
Om sterk te blijven in dit complexe speelveld, heeft de KNOV samen met Nederlandse verloskundigen de beroepsidentiteit onderzocht en expliciet gemaakt. Deze identiteit rust op negen pijlers, waaronder professionaliteit, autonomie, samenwerking en historisch bewustzijn. Uit brede consultatie onder verloskundigen kwamen drie kernwaarden naar voren die het vak typeren: Verbinding, Gezondheid en Moed.
Deze kernwaarden vormen een kompas dat helpt bij het maken van afwegingen, zowel in de spreekkamer als in beleid. Ze laten zien dat verloskundigen niet alleen zorgverleners zijn, maar ook hoeders van een bredere visie op gezondheid en geboorte.
Conclusie en oproep
De combinatie van een stevig verankerde beroepsidentiteit en een heldere poortwachtersfunctie maakt duidelijk dat verloskundigen een onmisbare rol spelen in het realiseren van de toekomstige geboortezorg. Zij zijn bewakers van fysiologische processen, bevorderen de gezondheid, beschermers tegen overmedicalisering en gidsen voor vrouwen en gezinnen in een steeds complexer zorgsysteem.
Om deze rol goed te kunnen blijven vervullen, is steun van politiek en beleidsmakers essentieel. Daarom onze oproep:
- Verminder de administratieve druk, zodat tijd en aandacht weer naar de cliënt kunnen gaan.
- Erken en faciliteer de unieke poortwachtersrol van verloskundigen als essentieel voor een duurzaam zorgstelsel.
- Ondersteun het verankeren van de beroepsidentiteit en poortwachtersrol in beleid, onderwijs en praktijk, zodat verloskundigen sterk blijven staan in hun vak.
Alleen door deze voorwaarden te creëren, kunnen verloskundigen hun werk optimaal doen en bijdragen aan een zorgstelsel dat duurzaam, mensgericht en werkelijk waardegedreven is.
Kunnen we rekenen op jullie steun?
Marieke Smith
Voorzitter Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen (KNOV)
