Het gebruiken van dwang en drang in de geestelijke gezondheidszorg is altijd goed voor emotionele debatten. Dat is logisch, want het raakt aan een essentieel vraagstuk: of in een bepaalde situatie iemands zelfbeschikkingsrecht opzij gezet mag worden voor zijn eigen bestwil, of die van anderen.
Dilemma’s
Het principiële antwoord op die vraag is ‘ja’, mits daar in de wet regels voor gesteld zijn. Maar dat algemene uitgangspunt lost lang niet alle dilemma’s op die op de werkvloer in de ggz kunnen ontstaan.
Isoleercel
De afgelopen jaren is het gebruik van de isoleercel uitgegroeid tot het symbool van dwang en drang. GGZ Nederland steekt er al jaren energie in om het gebruik van de separeer zo veel mogelijk terug te dringen. Daarbij zijn sinds 2006 goede resultaten geboekt. Tal van verpleegkundigen en psychiaters zijn anders gaan werken. Er zijn comfortrooms gebouwd, en meer afdelingen met eigen kamers voor patiënten. In sommige instellingen zijn verpleegstations gesloten, zodat verpleegkundigen de hele dag op de afdeling zijn. Bij weer andere instellingen zijn regels aangepast aan wensen van patiënten, met als gevolg veel minder strijd en escalatie. Al deze initiatieven laten zich samen vatten met: van beheersen naar verzorgen. Of, zoals een psychiater het eens zei: “Op de intensive care van een ziekenhuis stoppen we iemand met een hartaanval ook niet alleen in een kamer achter een ruitje, om vervolgens te gaan kijken wat er gebeurt. Iemand krijgt dan intensieve zorg. Hetzelfde moet gelden voor psychiatrisch patiënten die ernstig ontregeld zijn”.
Moeilijke groep
Alle goede initiatieven ten spijt, hebben we de laatste jaren kunnen waarnemen dat de snelheid waarmee het aantal separaties afneemt begint te dalen. Dat hangt samen met de spectaculaire daling van de duur van separaties. Elk verblijf in de separeer telt wel mee, of het nu 5 minuten, 5 uur of vijf weken duurt. Voor een deel laat het zich ook verklaren doordat,om het maar oneerbiedig te zeggen, het laaghangend fruit is geplukt. Patiënten voor wie een andere aanpak dan de separeer vrij eenvoudig was te vinden, belanden er niet meer. Wat dan overblijft, is een moeilijke, zeer zieke groep patiënten. Daarbij liggen de simpele alternatieven veel minder voor de hand.
Nieuw beleid
GGZ Nederland wil bereiken dat de urgentie om anders met de isoleercel om te gaan op elke afdeling even sterk wordt gevoeld. Vandaar dat we als vereniging nu nieuw beleid hebben afgesproken. Zo mag het eind 2012 niet meer voorkomen dat patiënten zich in de steek gelaten voelen. Er moet altijd de mogelijkheid zijn van contact. Ook moet elke separatie nabesproken worden met de betrokken patient. Als een verblijf in de isoleer langer dan een week duurt, is consultatie bij een collega in de eigen instelling verplicht. Na een maand, met een collega van buiten de eigen instelling. En elke ggz-instelling gaat per 1 januari aanstaande separaties registreren. Dit alles is bedoeld om vast te leggen, dat gebruik van de isoleer een ultimum remedium is, dat alleen mag worden toegepast als er echt geen andere opties zijn. En dat behandelaars structureel organiseren dat er kritisch meegekeken wordt met wat ze doen.
Isoleercel
De nieuwe koers zal niet voorkomen dat de isoleercel gebruikt wordt Er is een groep patiënten die regelmatig zo agressief is, dat zij gevaarlijk zijn voor zichzelf, hun medepatiënten en behandelaars. Niemand die zijn werk doet vanachter een veilig bureau, mag mensen op de werkvloer veroordelen voor de manier waarop zij proberen om te gaan met de dagelijkse dilemma’s die dat betekent. Kritisch bevragen mag altijd. Maar zeker zolang de nieuwe wet Verplichte GGZ niet in werking is getreden, moet de ggz behandelen met zeer gebrekkige juridische kaders. Zo mag medicatie met drang of dwang bij een patient thuis niet worden toegepast. Terwijl dat wel decompenseren en gedwongen opname kan voorkomen. De behandeling van deze wet ligt al ruim een jaar stil. Wie dat optelt bij de enorme bezuinigingen van minister Schippers en de ontslaggolf die de ggz te wachten staat, beseft dat het terugdringen van het gebruik van isoleer vanuit Den Haag niet bepaald geholpen wordt. Daarom is het goed dat GGZ Nederland en de Inspectie het samen eens zijn: het roer rond het gebruik van de isoleercel moet om.