Hoe reageren mensen op schokkende incidenten? Vol afschuw, onbegrip en gevoel voor de getroffenen en de nabestaanden, bleek ook na de aanslagen in Noorwegen. In de rampenpsychologie worden de eerste dagen na een ramp de ‘honeymoonfase’ genoemd, gekenmerkt door altruïsme, medeleven en vrijgevigheid. Empathie ten top.
Belang empathie
Er wordt veel geschreven over het belang van en tekort aan empathie in de zorg. Stel dat de na rampen beleefde empathie gemeengoed zou zijn in de reguliere zorg. Wat zou er dan veranderen? Zouden patiënten zich prettiger voelen? Zou dit hun herstel bevorderen?
Waardering
Natuurlijk waarderen patiënten empathische zorg. Als betrokkenen nog een keer zorg nodig hebben komen ze geheid terug, en als ze u niet meer nodig hebben, bevelen ze u aan bij anderen. Empatische artsen, verplegenden en verzorgers zijn voor patiënten plezierige zorgverleners.
Optimale zorg
En verder? Ik denk dat empathie ertoe aanzet de goede dingen zo goed mogelijk te willen doen. Empathische zorgverleners zijn toegewijde en intrinsiek gemotiveerde medewerkers die hun best doen optimale zorg te bieden en het werk zo soepel mogelijk te organiseren. Die redenering doortrekkend zou meer empathie leiden tot kwalitatief betere en efficiëntere zorg. ‘Me hoela’ zult u nu misschien zeggen: ‘Hoe vaak laat de kwaliteit van zorg bij rampen niet te wensen over’? Geregeld, inderdaad: stoffelijke overschotten worden dubbel geteld; de coördinatie tussen professionals faalt; getroffenen worden blootgesteld aan eenmalige debriefingsessies die meer kwaad doen dan goed. Allemaal waar, maar vergeet niet dat dit gebeurt in een situatie van paniek, chaos en vaak gebrekkige communicatie. Zaken waar de reguliere zorg in veel mindere mate last van heeft.
Competentie op bestelling
Kortom, empathie lijkt me goed voor de reguliere zorg. En het is ook nog eens gratis, een welgemeend en natuurlijk cadeau. En dat maakt empathie precies zo ingewikkeld in de reguliere zorg. Op paradoxale wijze maken we er een competentie van op bestelling.
Ramp
Empathie tonen is niet moeilijk als u geschokt of aangedaan bent. Als u vanuit onmacht graag iets wilt betekenen voor een ander. Als u de behoefte voelt bloemen te leggen of een online-condoleance register te tekenen. Op zo’n moment vraagt u heel natuurlijk: ‘Hoe gaat het met je?’ en houdt u de hand vast van een ander. Maar in de reguliere zorg gaat het vaak niet over uw ramp. De ramp, als het al een ramp is, is de ramp van een ander.
Geen automatisme
Dagelijkse hulp bij het aankleden, de naalden voor een chemokuur prikken of de weg wijzen naar de wachtkamer, allemaal belangrijke handelingen die in veel mindere mate automatisch een beroep doen op empathie. En daarom moeten we in de reguliere zorg zoeken naar manieren om empathie te kunnen voelen en te uiten, voor zover deze niet automatisch komt.
Hoger plan
De zorg wordt beter van empathie en die moeten we daarom op een hoger plan tillen. Empathie is geen taak voor softies die mijmeren over hun witte broodsweken. Empathie is keihard, en hard nodig.
Maaike de Vries,
chef Zorg, www.argumentenfabriek.nl