Vier generaties zorgwerkers leveren ouderenzorg aan drie generaties zorgvragers. Door de dubbele vergrijzing ontstaat nieuwe generatiedynamiek in de ouderenzorg, bij uitstek een werkveld met en tussen generaties, in allerlei ruilrelaties van zorg geven en ontvangen. Tijd voor generatie-management voor een toekomstbestendige (ouderen)zorg.
Generaties in zorgwerk
Het generatie-denken wordt weer actueel door de samenloop van ontwikkelingen zoals vergrijzing en langere levensverwachting, recessie en bezuinigingen op onderwijs, zorg en maatschappelijke dienstverlening, terugtrekkende overheid en hervorming van de verzorgingsstaat. Het is minder vanzelfsprekend dat iedere generatie het beter heeft en doet dan de vorige. Er zijn nu vier generaties op de werkvloer actief en dat maakt samenwerken steeds complexer. Hoe ontstaat een blijvend positieve dynamiek in multidisciplinaire teams met collegae uit verschillende generaties, van de jongste stagiaire uit de nu instromende Digigeneratie tot de oudste ervaren Babyboomers?
De protestgeneratie heeft haar stempel gedrukt op onze (zorg)organisaties, maar door alles vast te willen leggen laat ze structuren verstarren. De ‘verloren generatie X‘ neemt nu de leidinggevende rol meer over. Zij is meer gericht op het samen doen, het leveren van toegevoegde waarde en het constructief benutten van de toenemende diversiteit. De ‘verbindende generatie’ (de nieuwe benaming omdat generatie X toch minder verloren blijkt) streeft naar optimale combinaties van verschillende ideeën en spoort mensen aan om zelf initiatief te nemen, gebruik makend van kansen, netwerken en diversiteit. Dat is maar goed ook, want de waarde- en gedragspatronen van de jongere generaties zullen zich niet meer automatisch aanpassen aan bestaande organisatieculturen, besluitvormingsprocedures en leiderschapsstijlen. De jongere generaties zijn vooral gevormd door de ontwikkelingen in de informatietechnologie. Ze leren, werken en communiceren essentieel anders. Ze hechten grote waarde aan hun authentieke en persoonlijke ontwikkeling en stappen bij teleurstelling makkelijk over andere werkgevers. Eén enkele vaste baan hoort niet bij deze generaties, ze lenen hun talenten tijdelijk uit naar organisaties van eigen keuze, in plaats van andersom.
Ontwikkel generatiemanagement
Nieuwe leiders en managers van (zorg)organisaties moeten andere wegen vinden om de nieuwe dynamiek tussen vier generaties zorgprofessionals en drie generaties zorgvragers in de ouderenzorg te laten renderen. Generatiemanagement is hun nieuwe uitdaging. Sociaaleconomische ontwikkelingen raken in hun samenloop de ene generatie meer dan de andere. Ouderen dienen langer en actiever te participeren in de maatschappij, niet alleen qua werk, maar in breed sociaal, economische, politiek en cultureel perspectief. Jonge en oude generaties leren van elkaars nieuwe kennis, oude ervaring en complementaire vaardigheden. Jonge werknemers in de zorg zien zichzelf geconfronteerd met een samenloop van moeilijke sociaaleconomische ontwikkelingen, ‘multitaskend’ tussen werk, gezin, mantelzorg, vriendenclubs en sociale communities. Jonge en oudere generaties zorgprofessionals moeten samen de zorg leveren aan een groeiende groep van nieuwe generaties ouderen die zelfbewuster, koopkrachtiger en veeleisender worden. Samen creëren zij Het nieuwe (zorg)werken in virtuele en wisselende teams van zelfsturende en continu in het werk lerende professionals zonder hiërarchie en bureaucratie. Managers worden teamcoach die voortdurend in het veld teams stimuleren tot nieuwe combinaties van zorg, welzijn, ondersteuning en wonen. Leiders wordt gevraagd om een authentieke en expliciete visie op de toekomst van het zorgwerk en het intergenerationele werken in de ouderenzorg. Generatiemanagement moet toegevoegde waarde leveren aan allerlei generaties ouderen, anders halen die het elders of gaan ze het zelf samen doen.
Robbert Huijsman
Senior manager Kwaliteit & Innovatie bij de divisie Zorg & Gezondheid van Achmea en bijzonder hoogleraar Management & Organisatie van de Ouderenzorg bij het instituut Beleid & Management Gezondheidszorg, Erasmus Universiteit Rotterdam.