‘Het levenseinde moet met respect, liefdevolle aandacht en goede zorg worden omgeven, waarbij de behoeften van de burger leidend zijn. Palliatieve zorg is dan ook een essentieel onderdeel van de gezondheidszorg.’
Daarmee licht staatssecretaris Van Rijn de investering van het kabinet toe: over een periode van 6 jaar zal €8,5 miljoen per jaar worden geïnvesteerd in een nieuw Nationaal Programma Palliatieve Zorg. Ik ben het voor wat deze investering betreft roerend met hem eens. Ook de actualiteit onderstreept het maatschappelijke belang om de zorg rond het levenseinde goed te regelen. De recente casus ‘Tuitjehorn’ laat zien welke dilemma’s hierbij een rol spelen. Palliatieve zorg dient vooral waardige zorg te zijn op een wijze zoals mensen en hun mantelzorgers het zelf het liefst willen: namelijk thuis of dichtbij huis. Met de huisarts, (wijk)verpleegkundige en verzorgende in de buurt, die in goede samenwerking liefdevolle en menswaardige zorg in de laatste levensfase bieden.
Kennis en kunde
Palliatieve zorg is al lang niet meer voorbehouden aan speciaal opgeleide professionals, maar onderdeel van de reguliere zorgverlening. Dat vraag dus kennis en kunde van elke zorgverlener. Uit onderzoek weten we dat verpleegkundigen en verzorgenden op zoek zijn naar scholing en meer deskundigheid op dit vlak. Een jaarlijkse investering in deze scholing kan hierin een belangrijke impuls geven, ook aan de grootste beroepsgroep in de palliatieve zorg. Ik hoop dat verpleegkundigen en verzorgenden én hun werkgevers, deze ruimte met beide handen zullen aangrijpen. Binnenkort verschijnt het door de KNMG geïnitieerde advies over zorg in de laatste levensfase, waaraan ook V&VN haar bijdrage in geleverd heeft. Dit advies is tot stand gekomen na uitvoerige veldraadpleging en biedt praktische handleidingen voor de praktijk.
Signaleren
Laten we ons laten inspireren door goede voorbeelden uit de afgelopen tijd. Ik noem Signalering voor verzorgenden. Deze denk- en werkmethode voor verzorgenden met stappenplan en speciaal voor deze beroepsgroep herschreven Richtlijnen palliatieve zorg, ondersteunt verzorgenden bij het signaleren en monitoren van klachten bij patiënten. Daarnaast helpt het hen om deze zorgproblemen in overlegsituaties met bijvoorbeeld verpleegkundige of arts, goed te verwoorden. Door tijdig met de patiënt te praten over het naderende levenseinde, en de wensen en verwachtingen hieromtrent kan veel leed worden voorkomen.
Richtlijnen
In 2009, 2010 en 2011 kregen circa 350 huisartsen, verpleegkundigen en specialisten in de eerstelijn kennis over palliatieve sedatie aangereikt en zij leerden beter samenwerken. Mede daardoor is de richtlijn palliatieve sedatie nu goed bekend bij zorgverleners en wordt deze ook veel gebruikt.
Het Amsterdamse pilotproject PaTz (Palliatieve Thuiszorg) laat zien dat de samenwerking verbetert als huisartsen en wijkverpleegkundigen tweemaandelijks bij elkaar komen. Zij identificeren hun palliatieve patiënten en houden daarvan een palliatief zorgregister bij. Vervolgens wordt voor deze patiënten een zorgplan gemaakt en uitgevoerd, waarbij de wensen van de patiënt en zijn omgeving centraal staan. Een voorbeeld dat wat mij betreft breed navolging verdient.
Ik verwacht dat zorgprofessionals en patiëntenvertegenwoordigers de komende jaren grote stappen zullen zetten in de verdere verbetering van de palliatieve zorg. Goede onderlinge communicatie, heldere besluitvorming en een juiste toedeling van verantwoordelijkheden zijn hiervoor wat mij betreft de basisingrediënten.
Henk Bakker
Voorzitter V&VN