Voor het rondtafelgesprek met de Vaste Kamercommissie Volksgezondheid Welzijn en Sport was ik op 16 mei uitgenodigd mee te praten over de recente brief met de hervormingsplannen voor de langdurende zorg van Staatssecretaris Van Rijn.
Een ronde tafel is echt iets anders dan een keukentafel, zo bleek maar weer eens. Het ging vooral over grote lijnen, niet de dingen van de dag. Prima, maar niet altijd even makkelijk.
Wat dacht u van vragen als: ‘hoe zou je de AWBZ herinrichten om alle benodigde zorg te leveren?’ (Mona Keijzer, CDA) of de ‘Hoe moet je de stelling van Henk Nies “de oplossing voor veel zorgvragen ligt buiten de zorg” concreet voorstellen?’ (Bas van ’t Wout, VVD). ‘Hadden we niet veel eerder aan de slag moeten gaan met de hervorming van de langdurende zorg?’ (Vera Bergkamp, D66). Het zijn goede vragen om bij stil te staan. We moeten immers verder denken dan vandaag.
De Titanic
De plannen van Van Rijn liggen in de toekomst, maar staan niet los van de werkelijkheid van vandaag. Ze sluiten sterk aan bij het huidige bestel. Logisch, zo kun je redeneren. Er is immers maar een goede drie jaar om de plannen in te voeren. En dan moet je nog hopen dat het kabinet niet valt. Drie jaar is niet veel voor zo’n grote operatie. Als we echt de AWBZ goed willen inrichten, de zorg willen ontzorgen en de langdurende zorg grondig willen herinrichten, hebben we veel meer tijd nodig. Onze politieke werkelijkheid leent daar zich niet voor.
In ons land zijn er wisselende coalities, waar partijen soms wel en soms niet in zitten. Ze kunnen – kort door de bocht – wisselend vóór of tegen zijn. Maar het vraagstuk van de zorg is zo massief, dat we het ons niet kunnen permitteren dat elk kabinet een half jaar of meer gaat nadenken.
Het wat sombere beeld van de Titanic doemt op. Wisselende stuurlieden die het roer telkens omgooien. De koers verandert een beetje, maar niet voldoende om de ijsberg te omzeilen. Wat nodig is, is politieke koersvastheid over kabinetten heen. Je zou dan een andere vorm van democratie voor onderdelen van beleid moeten hebben, een vorm met een andere zittingstermijn. Maar die hebben we niet.
Themacommissie Ouderenbeleid
Van 2003 tot 2006 is echter een interessant beleidsexperiment gedaan. De kamerbrede Themacommissie Ouderenbeleid onder leiding van CDA-politica Ninie van Oerle doorliep een bijzonder proces. De commissie ging het land in en sprak met burgers, bestuurders, belangenbehartigers en experts, ze maakte goede beleidsanalyses op basis van rapporten en allerlei praktijksituaties. Het doel was een rapport met een beleidsagenda voor de vergrijzing voor een periode van 10 jaar, een rapport over kabinetsperiodes heen. De politieke partijen zouden zich daar meerjarig aan verbinden via hun toekomstige verkiezingsprogramma’s.
Agenda lange termijn
We moeten voor de zorg nieuwe democratisch gelegitimeerde beleidsprocessen hanteren om meerjarig consistent beleid uit te zetten, over kabinetten heen, en met een groot maatschappelijk draagvlak. Een Themacommissie Langdurende zorg zou kunnen helpen om een agenda voor tien jaar uit te zetten, onder voorwaarde dat partijen zich voor die tijd daarop willen vastleggen en dat ook waar maken. Want dat laatste ontbrak na de Themacommissie Ouderenbeleid. Soortgelijke beleidsprocessen hebben we ook gemeentelijk nodig. We moeten lange lijnen uitzetten om te voorkomen dat we het vraagstuk voor ons uit blijven schuiven. We willen immers niet dat het schip van de langdurige zorg strandt!
Henk Nies
Voorzitter van de Raad van Bestuur van Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg