Naar aanleiding van de problemen rond het bestuur van het VU Medisch Centrum, het VUMC, gaf de heer Berg, voormalig lid van de raad van toezicht van die instelling een zeldzaam kijkje in de keuken van een raad van toezicht van een grote instelling.
De term Hotshots gebruikte Berg om het type toezichthouder te duiden dat wordt ingevuld door zogenaamde Zeer Belangrijke Personen, de ZBP´s, zoals oud-ministers, oud-captains of industry, of andere hotemetoten. Deze types worden vaak ingehuurd door instellingen en organisaties die opereren op de snijvlakken van de collectieve en private sector. Een terrein dat steeds uitgebreider wordt dankzij de invoering van de al of niet gereguleerde marktwerking in de sectoren van onderwijs, zorg, woningbouw en cultuur.
Zeer Belangrijke Personen
Het betreft meestal mannen die geacht worden een grote signatuur te hebben, zeer veel ervaring te bezitten en contacten te kunnen onderhouden op hoog niveau. Voor beide partijen, de ZBP´s en de organisaties, is een dergelijke alliantie zeer interessant. Voor de organisatie omdat een ZBP cachet aan de zaak geeft, veel ritselcapaciteiten zou hebben en veel bestuurlijke ervaring in kan brengen. Bovendien krikt een ZBP ook de reputatie van de raad van bestuur op. Men kan immers in familiekring trots verwijzen naar de veelvuldige contacten die men heeft met een ZBP. Voor de ZBP is het aannemen van een toezichtfunctie ook aantrekkelijk. Ten eerste omdat daarmede zijn reputatie nog eens wordt bevestigd, ten tweede wordt zijn maatschappelijke statuur nog groter, ten derde, en dat is niet onbelangrijk, levert het geld op, en ten vierde, zeker in het geval van een gepensioneerd ZBP, heeft hij het idee dat hij nog wel degelijk meetelt.
Toezichthouders
De volgende vraag is echter of een organisatie nu veel baat heeft bij het inhuren van dit type toezichthouder als voorzitter van een raad van toezicht. Dat is bepaald twijfelachtig. De ervaring leert ons dat. Kijk maar eens naar de schipbreuken die VBP’s als Hermans, Brinkman en Veerman hebben achtergelaten in de semicollectieve sector. De makke van het inhuren van dit soort lieden is vaak dat zij reeds een groot aantal bijbaantjes hebben. Voorts dat zij zich zelf in staat achten om deze vele baantjes op grond van hun onmetelijke ervaring adequaat te kunnen uitoefenen. En tenslotte een gedrag plegen te vertonen dat de raden van bestuur wel kunnen waarderen. Zij lezen de stukken vaak slecht, geven de raden alle ruimte, want je moet elkaar vertrouwen nietwaar. Ons soort mensen bedondert elkaar niet.
Besturen en toezien
Typerend is de scene waarbij de ZBP als voorzitter bij het begin van de vergadering de enveloppe met de vergaderstukken openscheurt. Om zo de indruk te wekken dat men het varkentje wel even wast op grond van hun ervaring en niet op grond van de inhoudelijke probleemstelling. Besturen is tenslotte een kunst apart en toezien helemaal, want dat laatste doet de ZBP het liefst, dat is immers het minste werk. Daarnaast hebben (voormalige) Captains of Industry ook de neiging om niet te moeilijk te doen over geld. Men vindt vaak dat het groots aangepakt moet worden. Deze lieden vergeten dan dat het meestal om collectieve gelden gaat, waarbij zuinigheid en doelmatigheid voorop zouden moeten staan. Een uitgangspunt dat zij in hun vroegere posities in de marktsector veelvuldig huldigde. Toen zij klaagden over de te hoge belastingdruk en de verspilling van gemeenschapsgelden. Deze lieden huren dan graag dure bureaus in voor het oplossen van bestuurlijke problemen, halen toprecruters er bij voor het vervullen van een vacature op bestuursniveau en zijn vaak niet misselijk over de honorering van bestuurders die onder hun toezicht komen te werken, want zij wensen topkwaliteit en dan mag het wat kosten. Hun eigen imago is immers ook in het geding.
VUmc
Terug naar het gebeuren in het VUmc. Na het vertrek van een deel van het bestuur, blijft de raad van toezicht rustig zitten, ondanks het feit dat het falen van het bestuur reeds geruime tijd zichtbaar was voor de hele buitenwereld. Nu is de mannenbroederwereld bij het VUmc toch al niet erg transparant en kent trekjes van arrogantie als het gaat om het erkennen van fouten, maar nu, zou men zeggen, ontkomt ook de raad van toezicht niet aan een eigen oordeel met alle consequenties van dien, namelijk verantwoordelijkheid nemen en opstappen. Maar neen hoor, daar heeft Voorzitter Veerman geen boodschap aan. Hij stelt een commissie in die zich een objectief oordeel moet vormen over de gang van zaken rond het bestuur en het toezicht van het VUmc. Het is een niet ongebruikelijk gedrag voor een toezichthoudende ZBP: het ligt natuurlijk niet aan hem, dat kan eenvoudigweg niet. Hij is toch een HOTSHOT, die maken toch geen fouten!