Een aantal maanden geleden heb ik, samen met 25 andere Europese Alzheimerorganisaties, vol overtuiging mijn handtekening gezet onder de zogenoemde ‘Glasgow Verklaring’.
Hierin wordt de politiek gevraagd om tot een Europese Dementie Strategie te komen en dementie te erkennen als publieke zorgprioriteit.
Maar het gaat verder: in de verklaring wordt ook een aantal rechten van mensen met dementie benoemd. ik noem er één in het bijzonder. Het recht om als individu te worden gerespecteerd en bij te dragen aan de samenleving. Dat lijken mooie woorden, maar het is mijn missie én die van Alzheimer Nederland om dit ook feitelijk om te zetten in daden.
Zijn we in Nederland in staat mensen met dementie langer en volwaardig mee te laten doen in onze maatschappij? Kunnen we focussen op hun talenten in plaats van op de beperkingen die er zijn? Hoe kunnen we activeren in plaats van deactiveren? Leuke beleidstaal, maar wat gaan we doen!?
Omgekeerde
Uit onderzoek blijkt namelijk dat mensen met dementie vaak het omgekeerde doen van wat beleidsmakers willen. Veel mensen met dementie haken af in hun wijk en in de maatschappij. Men blijft met de diagnose en eerste symptomen steeds meer binnenshuis, sociale netwerken worden kleiner, de rol binnen de maatschappij wordt beperkt. Een groot deel van de mensen met dementie stopt met hun actieve rol in de maatschappij door gebrek aan zelfvertrouwen; men vermijdt de buurt, vrienden en zelfs soms familie omdat men zich gehinderd voelt door de eigen beperkingen.
Dat is niet gek. Het taboe is er nog steeds en de symptomen van de ziekte knagen aan je zelfvertrouwen. Voor veel mensen wordt de wereld kleiner. Maar daarmee gebruiken we ook niet meer de kennis, ervaring en levenswijsheid die zij hebben. Mensen worden gevangene in hun eigen huis. En dat is juist wat we niet willen!
Uitzonderingen
Maar er zijn gelukkig uitzonderingen; nieuwe initiatieven worden opgezet die het verschil maken. Het Nederlands project DementTalent is een mooi en inspirerend voorbeeld dat actief zoekt naar mogelijkheden voor de inzet van hun kennis en ervaring. Inzet is de talenten van mensen te benutten en deze talenten juist centraal te stellen in plaats van hun ziekte. Het resultaat is verbluffend. Mensen leven weer helemaal op, houden hun dag- en nachtritme aan, worden thuis ook weer actiever en voelen zich weer nuttig. Ook mantelzorgers ervaren deelname van hun partner of ouder aan DemenTalent als een verlichting van hun mantelzorgtaken. Inmiddels zijn er al verschillende mooie projecten in heel Nederland opgezet.
Het Gezondheidszorg College van ROC Midden Nederland is één van de partners van DementTalent. Deze school vraagt aan mensen met dementie of zij zich op de verschillende plekken willen inzetten als vrijwilliger: gesprekspartner van studenten van onze zorg- en welzijnsopleidingen; in de kantine, bij de administratie of facilitaire dienst; als praktijkondersteuner willen functioneren bij beroepsopleidingen voor vakken die betrokkenen voor hun dementie hebben uitgevoerd; of als ervaringsdeskundige in lessen.
Grote voordelen
De school ziet grote voordelen in het project. Jongeren ontmoeten mensen met dementie tijdens hun opleiding, leren daarvan en krijgen zo meer begrip voor hun wensen en behoeftes. Door deze ervaring kunnen zij in hun latere werk meer gericht focussen op de kwaliteit van leven bij mensen met dementie. De professionals met dementie zijn op hun beurt weer betrokken bij de samenleving, voelen zich weer nuttig en worden aangesproken op hun talenten, in plaats van hun tekortkomingen. Een duidelijke win-win situatie. De komende periode gaat het Gezondheidszorg College, Alzheimer Nederland en de DemenTalent met dit project aan de slag op de locaties in Utrecht en Amersfoort.
Nieuwe invalshoek
Een prachtig voorbeeld. Maar dit is pas het begin als het aan mij ligt. Als we dan toch nog aan het begin van 2015 staan, wil ik alle maatschappelijke organisaties, scholen, overheden en bedrijven vragen om een stapje in de goede richting te doen. Open uw deuren voor mensen met dementie en vooral voor hun ervaring en kennis. Benut wat zij in huis hebben, verbreed hun horizon, ondersteun zo indirect de mantelzorger, breek hun sociale netwerken open. Maar vooral ook: verrijk uw medewerkers, andere vrijwilligers en leerlingen met een nieuwe invalshoek op hun werk.
Dat is geen eenvoudige stap. Werken met vrijwilligers met dementie vraagt van alle betrokkenen een investering in tijd en moeite. Maar het loont ook. Want kiezen voor activeren in plaats van deactiveren vergroot het begrip voor mensen met dementie. Erkenning voor wat zij nog wel kunnen. En dat is geen overbodige luxe als we ons realiseren dat het aantal mensen met dementie de komende jaren fors toeneemt.
Gea Broekema-Procházka
Drecteur/bestuurder Alzheimer Nederland