Binnenkort worden de HSMR-cijfers over 2012 opgeleverd aan de ziekenhuizen. De nieuwsberichten die hierop volgen, gaan meestal over de validiteit van deze indicator voor vermijdbare sterfte.
Er gaat helaas te weinig aandacht uit naar de handvatten die HSMR levert voor kwaliteitsverbetering. Ziekenhuizen kunnen èn moeten deze indicator gebruiken om de kwaliteit en veiligheid te verbeteren.
Kritiek
De Hospital Standarised Mortality Ratio (HSMR) is een van de meest geavanceerde indicatoren van deze tijd. Tegelijkertijd is er al sinds de ontwikkeling van de HSMR forse kritiek op de indicator. Het UMC Utrecht en het Erasmus MC verkondigden recentelijk nog dat de HSMR vertekend wordt door aspecten die volgens hen niets te maken hebben met de kwaliteit van de zorg in het ziekenhuis zelf, zoals de mogelijkheid om door te verwijzen naar een verpleeghuis of hospice in de omgeving. Ook is er kritiek op de HSMR omdat ziekenhuizen die veel terminale zorg verlenen of hun medische registratie niet goed bijhouden een slechtere score krijgen.
Grote impact
De discussies over de berekening van de HSMR zijn begrijpelijk: diverse voorbeelden tonen aan dat de impact van een hoog sterftecijfer groot kan zijn. Het Ruwaard van Puttenziekenhuis moest bijvoorbeeld deze zomer haar deuren sluitenmede door onverklaarbare hoge sterftecijfers bij de cardiologie. En het HagaZiekenhuis kon dit voorjaar rekenen op de nodige media-aandacht door onduidelijkheid rondom de sterftecijfers van de cardiochirurgie. Voor de IGZ is een verhoogde HSMR een reden om de veiligheid binnen het ziekenhuis nader onder de loep te nemen en ook zorgverzekeraars vragen tijdens de gesprekken rondom de zorgonderhandelingen actief naar sterftecijfers.
Kwaliteit in brede zin
Ziekenhuizen moeten zich dus verdiepen in hun sterftecijfers – of ze het nu leuk vinden of niet. Een gestructureerde oorzakenanalyse naar afwijkende cijfers is daarbij onontbeerlijk. Dit creëert inzicht in verbeterpunten en helpt om de cijfers in- en extern te verantwoorden. Vaak blijkt inderdaad, zoals criticasters aangeven, dat het verhoogde sterftecijfer niet één-op-één in verband staat met gebrekkig medisch handelen. Een onvolledige medische registratie of het verlenen van palliatieve zorg verklaren meestal een deel van de afwijkende cijfers. Wij vinden echter dat een goede registratie en het maken van duidelijke afspraken over palliatieve zorg wel degelijk onderdeel zijn van een kwalitatief goede zorgverlening. Wanneer een ziekenhuis er om wat voor reden dan ook voor kiest om palliatieve zorg te verlenen, dan moet het ook kunnen aantonen wat het effect daarvan is op haar sterftecijfers en andere indicatoren.
Verbeteringen op de werkvloer
Een goede analyse van de HSMR-gegevens kan dus inzichten en verbeterpunten opleveren op het gebied van codering en profielkeuzes. Maar ook de kwaliteit en veiligheid van het medisch handelen en de zorgprocessen kunnen hiermee verbeterd worden. Uit dossieronderzoeken blijkt dat patiëntengroepen met een verhoogd sterftecijfer vaker onbedoelde schade oplopen tijdens hun opname. Door dossieronderzoek uit te voeren naar deze patiëntengroepen en te leren van gevallen waarin onbedoeld schade werd berokkend, verbetert ook de veiligheid op de werkvloer.
Esther Berlie
Onderzoeker en adviseur bij Kiwa Carity