Wij zijn op weg om Kafka waar te maken en onszelf en anderen te verstrikken in systemen vanuit de overtuiging dat dit ons helpt.
Een voorbeeld: de ombudsman verklaart dat patiënten niet uitgelegd kan worden hoe DBC’s in elkaar zitten. Ook professionals kunnen dat niet. Daarom verzonnen wij DBC’s op weg naar transparantie. Waar eindigt die weg en wat is er transparant? De mondzorg mocht experimenteren met vrije tarieven. Voordat tandartsen een echte kans kregen werd dat al weer teruggedraaid: “mogelijk misbruik”. Oorzaak was de nieuwe prestatielijst die gelijktijdig werd ingevoerd. Dus alles teruggedraaid en niets geleerd. Dat vergroot het wederzijds wantrouwen en leidt tot apathie en de eigen verantwoordelijkheid niet meer willen nemen.
Commissie erbij
Als de NZa steken laat vallen, is de reactie: commissies erbij. In plaats van analyseren wat er echt aan de hand is, de kernoorzaak te achterhalen en dát dan oplossen. Een extra controlecommissie is nooit de oplossing. Ondertussen neemt opnieuw de controle en wantrouwen toe en transparantie af. Dat hangt onlosmakelijk samen.
Wij zijn onze oriëntatie kwijtgeraakt op de essentie van ons werk, onze overtuigingen en het vakmanschap. Systemen zijn daarover heen gehangen vanuit een poging om kosten in de hand te houden en fouten te beperken. Beide lossen toenemende regelgeving niet op. Al jaren niet. Daarom: laat de vakman zijn werk weer doen en zijn overtuigingen weer uitdragen. Laat anderen daar naar kijken om er van te leren. Daarmee neemt de kwaliteit van de zorg toe, net als de werkvreugde. Bovendien voorkomt het onnodige systeemkosten.
Dubbele vergrijzing
De wereld vindt dat wij de beste zorg hebben. Japan en China willen van onze ouderenzorg leren. Zij zien een probleem op zich afkomen dat wij ook kennen: dubbele vergrijzing. Economisch gesproken een enorme kans voor Nederland. Maar hier zit een systeem in de weg. Want zorg valt bij ons onder het ministerie van VWS. Economische Zaken kent geen aandachtsveld zorg. Laat staan dat de kennis beschikbaar gemaakt kan worden. De handelaar in ons kan toch verzinnen dat je grootscheeps moet uitpakken om onze (kennis van) ouderenzorg te vermarkten? Op die manier verschuift in Nederland de zorg van een kostenpost naar een renderende economische motor.
Minimale proporties
De kunst is om systemen weer terug te brengen tot de minimale proporties, alleen ondersteunend aan waar het om te doen is, als zodanig ervaren door de inhoudelijke vakmensen zelf. Oftewel waardetoevoeging door de professional aan de cliënt. Alle andere instanties en regels die daar tussen zitten, moeten er tussenuit. Dan blijft er heel veel minder over.
Maar, zult u zeggen: dan geef je iedereen de vrije hand om voor eigen gewin te marchanderen, daar slaatjes uit te slaan en er groot geld mee te verdienen. Zo lang u dat blijft denken en daar systemen omheen gaat bouwen, vergroot u juist het probleem. Dus begin te stoppen met op die manier te denken. Als u mensen zoals nu wantrouwt en ze belet om te doen waar zij in geloven, zullen zij altijd naar omwegen zoeken. Óf ze geven het op om de goed dingen te blijven doen. En luister maar eens om u heen waar dat gebeurt. Daarom moet vrijwel elke behandelaar nu trucs verzinnen om een handeling die zij zelf voor en patiënt nodig acht, maar die niet binnen een DBC, DOT, ZZP of andere vergoeding valt, links of rechts toch nog te declareren.
Opnieuw beginnen
Neem een voorbeeld aan mensen met lef en originaliteit, die zich aan de systemen onttrekken en inderdaad opnieuw beginnen: Buurtzorg, de Opvoedpoli, Austerlitz Zorgt, Cardiologie Centra Nederland, diverse andere ZBC’s, het Armoedepact in Almelo en talloze, steeds vaker lokale, verrassende en inspirerende initiatieven. Soms helemaal ophangen aan apps zoals Peerby en Verbeterdebuurt en die zelfs op het snijvlak van zorg en samenleving. Net alsof wij weer mens kunnen worden in plaats van patiënt of burger op weg naar participeren vanuit eigen kracht. Zoek ze op en volg ze na.
Mauk van Heemstra
Eigenaar ZorgSteedsBeter
Meelezers Marnix de Romph en Jan Booij