Zorgverzekeraar CZ gooide de knuppel in het hoenderhok. Na hun bericht over de 25.000 onnodige operaties, brak de verwachte discussie los.
De Orde van Medisch Specialisten (OMS) reageerde direct. Ze ontkende de invloed van volumeprikkels en wees op het belang van richtlijnen en het toepassen ervan door artsen. De NPCF reageerde met de eis voor meer transparantie over onnodige operaties, en volksvertegenwoordigers uit de Tweede Kamer kwamen met een voorstel om specialisten niet alleen te betalen voor operaties, maar ook voor gesprekken. Kijk- en luistergeld noemt CZ voorman Wim van der Meeren dat.
Overbehandeling
Overbehandeling staat al langer op de agenda van het publieke debat. In de zomer van 2012 opende adviesbureau Booz & Company de discussie met het rapport Kwaliteit als Medicijn en stelde dat betalen voor kwaliteit de zorg beter en betaalbaarder kan maken. Hoogleraar Gert Westert wees op het belang van praktijkvariatie en verwacht dat meer inzicht hierin leidt tot minder onnodige ingrepen.
Medische besluitvorming
Veel mensen denken dat overbehandeling en praktijkvariatie niet voor zouden mogen komen. Er zijn toch duidelijke richtlijnen die zeggen wanneer je wel of niet moet opereren? Die gedachtelijn klinkt redelijk maar klopt jammer genoeg niet. Ondanks het bestaan van richtlijnen is medische besluitvorming bijna nooit zwart of wit, maar bevat wel vijftig tinten grijs. Bewijs uit de medische literatuur is gebaseerd op groepen en is niet altijd eenduidig. Daardoor is het lastig toepasbaar voor die ene unieke persoon in de spreekkamer. Die is geen gemiddelde van een groep is, maar een mens met een variëteit aan symptomen, waarden, behoeften, voorkeuren en persoonlijke omstandigheden.
Al die tinten grijs pleiten voor meer aandacht voor besluitvorming. Die moeten we verbeteren, meten en belonen. We moeten niet blijven hangen bij de kwaliteit van de verrichting, maar ook kijken naar de kwaliteit van de besluitvorming, de onderschatte dimensie van kwaliteit van zorg. Het gaat er immers niet alleen om de dingen goed te doen, maar vooral ook om de goede dingen te doen.
Complexiteit
Om de volgende stap te maken zijn zowel professionals, patiënten en verzekeraars nodig. Door de complexiteit van medische besluitvorming is ten eerste de passie en kennis van artsen essentieel. Zij zijn opgeleid voor het maken van moeilijke besluiten en zijn de experts van ziekte en behandeling. Maar ook de rol van patiënten is cruciaal. Als experts van hun eigen leven kunnen zij als geen ander hun persoonlijke context agenderen. En steeds meer onderzoek laat zien dat hun betrokkenheid leidt tot wijzere besluiten, die de zorg niet alleen beter, maar ook goedkoper maken. Tot slot zijn ook verzekeraars nodig. Zij kunnen initiatieven, die de kwaliteit van de besluitvorming verbeteren, belonen. Dus niet alleen betalen voor het volume van verrichtingen, maar ook voor de kwaliteit van de besluiten.
Er is veel af te dingen op de 25.000 onnodige operaties van CZ, maar daar gaat het niet om. Veel belangrijker is dat mensen wijze besluiten willen over hun kostbaarste bezit, hun eigen gezondheid. Door de kwaliteit van de besluitvorming te verbeteren en te belonen, kunnen we op dat vlak flinke stappen gaan nemen.
Jan Kremer
Gynaecoloog, hoogleraar patiëntgerichte innovatie, UMC St Radboud