Veiligheid in ziekenhuizen is nog lang geen vanzelfsprekendheid, zo werd duidelijk tijdens het symposium Veiligheid en transparantie in zorg en opleiding’, dat het Jeroen Bosch Ziekenhuis donderdag 30 juni organiseerde. Niet alleen door dat iets te kleine briefje op een deur waarop stond “Pas op, deze deur gaat automatisch open”. Iemand die zijn leesbril was vergeten, zou bij het lezen van het briefje zomaar een deur in zijn gezicht kunnen krijgen.
Patiëntveiligheid
Ook de sprekers op het symposium lieten weten dat patiëntveiligheid weliswaar mooi is vormgegeven op papier, maar dat er nog een lange weg is te gaan voordat het is ingebed in de hoofden van de mensen die het in praktijk moeten brengen. De laatste jaren is de nadruk erg komen te liggen op het veranderen van gedrag en attitude. Terwijl de werkvloer nog steeds onvoldoende wordt betrokken bij verbeteringen van de organisatie, het opstellen van protocollen en het maken van afspraken. De kans dat die protocollen en afspraken aansluiten bij de beleving en de werkwijze van de mensen die ermee moeten werken, is daardoor niet erg groot. De vele verbeterprojecten die in de afgelopen jaren van de grond zijn gekomen en even snel weer zijn doodgebloed tonen dat aan. “Het is vooral schieten en laden, richten is er nog niet bij,” zei een anesthesioloog het ooit treffend tegen me.
Vliegdekschip
Hij vergeleek de hoog-risico-omgeving van een operatiekamer met dat van een vliegdekschip, waar tegenwoordig nog maar zelden iets dramatisch misgaat, in tegenstelling de operatiekamer. Het verschil: op een vliegdekschip heeft de werkvloer meer macht. Zij zijn degenen die het schip varend en operationeel houden. Zij weten precies wat de risico’s zijn en wat wel en niet werkt om die risico’s te verkleinen. Zij zijn de aangewezen personen die het systeem beter en veiliger kunnen maken en krijgen van de top en het management de verantwoordelijkheid en de mogelijkheden om dat ook daadwerkelijk te doen.
Attitude
Ook de attitude is er volgens de anesthesioloog anders. Als iemand op een vliegdekschip een stuk gereedschap kwijt is, zal hij dat meteen melden. Een zoekgeraakt stuk gereedschap kan immers nare gevolgen hebben. Daarom legt iedereen meteen het werk neer en gaat op zoek. De melder worden beloond, letterlijk, met applaus. Daarna wordt uiteraard uitgezocht hoe het kwam dat hij of zij iets heeft kunnen kwijtraken. Was het onoplettendheid? Klopt het systeem nog wel? Moet er getraind worden of moet er een nieuwe standaard komen? Hoe kan het beter en veiliger? Alle schakels in het systeem worden bij die vragen betrokken, met name de mensen op het dek die direct met de risico’s te maken hebben.
Sancties
Als medisch specialisten en verpleegkundigen actief kunnen meedenken over het veiligheidsbeleid, zijn standaarden en verbeteracties waarschijnlijk makkelijker en succesvoller in te voeren. Veiligheid gaat dan vanzelf meer in de hoofden zitten. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis is een van de weinige ziekenhuizen waar de top actief het gesprek met de werkvloer aangaat. Uiteraard moeten de professionals zelf ook hun verantwoordelijkheden nemen en toezicht dulden van een directe collega. Omdat dit nog een lastig punt is, denkt bestuursvoorzitter Willy Spaan erover sancties in te voeren op de OK. “Wie zich niet aan de afspraken houdt, komt er niet meer in.”