Patiëntgerichtheid; de patiënt centraal. Geen beleidsplan in de zorg waar dit niet het uitgangspunt is. Geen hulpverlener die dit zal ontkennen. Gelukkig maar. Maar in de praktijk wordt dit nog lang niet altijd gerealiseerd.
In mijn werk kom ik vaak mensen tegen die denken te weten wat patiënten willen. En in grote lijnen kloppen die beelden ook redelijk. Maar ze zijn meestal onvolledig.
En daarna moet de “patiënt centraal” in de praktijk gebracht worden. Dan breekt de fase van het sluiten van compromissen aan. Logisch, de bomen groeien niet tot in de hemel. Maar juist de patiëntbelangen delven dan vaak het onderspit in vergelijking met de belangen van de zorgorganisatie, de hulpverleners en/of de financiers. Patiëntparticipatie kan dit voorkomen. Maar dat stelt eisen aan de participatie, zowel aan de aanbieders en financiers als aan de ervaringsdeskundigen zelf! Om te kijken of een aanbieder (gemeente, verzekeraar) voldoende ruimte geeft aan de participatie hanteren wij het volgende ABC.
A = Adviesrecht
Zorgvragers hebben het recht op inspraak op de koers en het beleid van de organisatie. Cliëntenraden, en vergelijkbaar Wmo-raden hebben deze bevoegdheid. Zij gebruiken hun ervaringsdeskundigheid om een advies uit te brengen over ingediende plannen. De beslissers wegen het advies mee in de besluitvorming. Dit recht staat en valt natuurlijk bij hoe serieus alle partijen met de mogelijkheden van dit adviesrecht omgaan en dat ze het niet alleen als een wettelijke verplichting zien.
B = Beïnvloeding
Wat ervaringsdeskundigen willen en hoe de zorg daaraan kan voldoen, beïnvloedt door hun inbreng de beleidmakers. Beïnvloeding kan vele vormen aannemen. Nieuwsgierigheid bij de beleidsmakers naar de inbreng van ervaringsdeskundigheid is daarvoor basaal. Patiëntorganisaties hebben hier in de loop der tijd vele methodieken voor ontwikkeld en denken graag mee welke werkwijze in welke situatie het meest passend is. Dit kan variëren van spiegelgesprekken, panelonderzoeken, participeren in werkgroepen, klankbordgroepen, gezamenlijk keten- of zorgpadontwikkeling, etc.
Vanuit participatieoogpunt is het belangrijk dat de patiëntbelangen in de hele beleids- en kwaliteitscyclus goed geborgd zijn. De inbreng van ervaringsdeskundigen en/of hun vertegenwoordigers is daarvoor essentieel.
C = Coproductie
In de directe relatie met de hulp-/zorgverlener komt participatie tot uiting in de individuele invloed van de patiënt/cliënt op de hulpverlening. Van coproductie is sprake als de patiënt/cliënt en de hulpverlener overeenstemming hebben over de doelen van de behandeling of het zorgplan; over wie, wat, waar, hoe en tegen welke prijs. Hiervoor is nodig dat de consequenties en de alternatieven helder zijn en dat de zorgvrager voldoende is toegerust om deze invloed uit te kunnen oefenen.
Goede participatie is een kwestie van het realiseren van A, B en C!
Jacques Loomans
Directeur Zorgbelang Noord-Holland