De ggz heeft niet te klagen over mediabelangstelling. Zo was er ‘Geef mij nu je angst’ van Irene Moors over angst- of dwangstoornissen en loopt de documentaire-reeks ‘Beschadigd’ van de NCRV, over mensen die zichzelf verwonden.
Nieuw is het tv-programma ‘Anita wordt opgenomen’. Wat dit programma goed doet, is een gezicht geven aan de mensen die de ggz behandelt. Mensen zoals jij en ik, benadrukt presentatrice Anita Witzier telkens. Ze verblijft voor het programma een tijd op twee ggz-afdelingen.
Incidenten
Aan de andere kant staan ook incidenten volop in de belangstelling met wat we verwarde personen zijn gaan noemen. Denk aan de poging tot kaping van het acht uur journaal door Tarik Z. De politievakbonden signaleren een toename aan incidenten en leggen een link met bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg. Of die toename klopt en of er echt een link met bezuinigingen op de ggz is, weten we niet zeker. Actuele cijfers ontbreken. Oorzaak en gevolg zijn onduidelijk. De samenleving wordt steeds complexer en niet iedereen kan daar probleemloos in mee. Maar we maken ons wel zorgen over de berichten.
Als het gaat om verwarde personen is het goed om te beseffen dat de politie het heeft over een hele brede groep. Een deel ervan is niet bekend bij de ggz en ontvangt (nog) geen zorg. Dat betekent niet dat we niet graag zoeken naar oplossingen. Dat gebeurt gelukkig in veel gevallen ook al. Bijvoorbeeld in Den Haag werken politie en ggz nauw samen in de Opvang Verwarde Personen. De politievakbonden vinden verwarde personen geen taak van de politie, maar van wie is die taak dan wel? Volgens mij moet je kijken hoe je, elk vanuit het eigen perspectief, hulp kunt bieden. En te beseffen dat het bij verreweg de meeste verwarde personen niet gaat om criminelen, maar om mensen die hulp nodig hebben. Iets dat ‘Anita wordt opgenomen’ mooi laat zien. Dat vraagt om aanpak waarbij de politie kan leren van hulpverleners.
Onderbuikgevoel
De ggz biedt specialistische zorg waar je doorgaans pas terecht komt na doorverwijzing. In eerste instantie is er hulp als mensen dat zelf willen. Voor acute situaties kent elke regio een crisisdienst. Slechts in een beperkt aantal gevallen worden mensen gedwongen opgenomen. Dit aantal neemt echter toe. Dat is een heel ingrijpende inperking van iemands vrijheid, wat alleen kan als er sprake is van een psychische stoornis en iemand een acuut gevaar is voor zichzelf of de samenleving. Een beslissing waarover doorgaans een psychiater adviseert en een rechter of burgemeester beslist.
Opname is lang niet altijd nodig en ook lang niet altijd goed. Het kabinet werkt samen met de ggz-sector aan de Wet verplichte ggz. Die wet biedt meer mogelijkheden om mensen die het nodig hebben in een vroeg stadium (verplicht) te behandelen, zonder dat meteen opname nodig is. De patiënt en de behandeling staan in de wet centraal, niet de opname of opnameplek. Mensen kunnen bijvoorbeeld verplichte begeleiding krijgen, of ze mogen thuis blijven wonen, maar moeten wel elke week hun medicatie komen halen.
Klop aan
De drempel tot geestelijke gezondheidszorg moet laag zijn en laag blijven. Het is van groot belang dat mensen de stap durven zetten naar de ggz en zich daar veilig en vertrouwd voelen. In het kader van privacy, het medisch beroepsgeheim en strafrecht moeten zorgvuldige afwegingen gemaakt worden welke informatie over patiënten gedeeld mag en kan worden. Niet eenvoudig, maar toch zijn er wegen te vinden om samen te werken. Dat doet de ggz bijvoorbeeld in de Veiligheidshuizen. Een netwerk met deelnemers uit de strafrechtketen, de zorgketen en gemeenten. Het doel van de samenwerking is het terugdringen van overlast, huiselijk geweld en criminaliteit. De ketenpartners signaleren problemen, bedenken oplossingen en voeren die samen uit. Zorg en strafrecht vullen elkaar hier aan.
Het is goed te lezen in de reacties op de actie van Tarik Z. dat mededogen de overhand had. In de NOS-studio stond niet iemand die keihard aangepakt moest worden, maar iemand die hulp nodig heeft, zo was de algemene tendens. En die hulp is er. De ggz werkt al jaren samen met de GGD, de politie en anderen om die hulp te bieden. De hulp die Anita Witzier nu zo mooi in beeld brengt in haar tv-programma.
Paul van Rooij
Directeur GGZ Nederland