Hier is geen mopperaar aan het woord die constateert dat de minutenzorg het eind is van de professionele zorg. “Mevrouw, wilt u wat bodylotion na het douchen? Dat moet u wel melden bij de intake, want dan krijg ik 1,5 minuten meer tijd voor u.” zo meldde de thuiszorg aan mijn schoonmoeder van 91. De bureaucratische rimram zet professionals inderdaad een kras op de ziel. Je zou de uitspraak dus kunnen lezen als zelfbescherming. Maar zo was het niet.
Vakmanschap
Nee, deze uitspraak werd gisteravond gedaan in een kenniscafé met ruim dertig professionals van Talant, een grote VG-zorginstelling in het noorden van het land. Het onderwerp was ‘vakmanschap’, zowel vanuit het perspectief van de begeleider, als ook van de cliënt en de verwant. Wat verwachten professionals, cliënten en verwanten van een vakman/vakvrouw? Deze vraag was aanleiding tot een zeer geanimeerde discussie, waarbij al snel duidelijk werd dat ‘lief zijn’ en duidelijkheid geven voor de cliënt belangrijke onderdelen zijn van vakmanschap, terwijl feedback geven en krijgen voor de professionals onderling wezenlijk is. ‘Lief zijn’ is geen woord dat we tegenkomen in de competentieprofielen noch in de opleidingstrajecten. Feedback natuurlijk wel, maar dat leer je toch vooral al doende tijdens het werk.
“Je ziel laat je thuis” werd ingebracht door een consultant die al jaren werkt in de zorg. “Je werkt met hart, hoofd en handen, maar je ziel laat je thuis.” Het werd wel even stil in de zaal. “Soms zijn mensen te veel verbonden met de cliënten, vallen ze samen met het werk. Dat is niet goed, want je leven en je ziel zijn meer dan je werk.” Afstand is onderdeel van professionaliteit. “Nee”, zei de directeur. En het werd weer stil toen zij vertelde over liedjes zingen voor het slapen gaan, een zoen op het voorhoofd en de rust waarmee cliënten dan in slaap glijden. Nabijheid als professionaliteit.
Balans nabijheid en afstand
Zie hier, een zorgvuldige balans tussen afstand en nabijheid is de drijvende as voor de vakvrouw/man. Dat kost geen geld, wel wat aandacht. Het zijn de professionals zelf die moeten reflecteren op deze kwestie: hoe zoek je die balans? Waar gaan we te ver in de nabijheid, waar wordt het te afstandelijk? De bestuurder bracht in dat al dertig jaar wordt gemeld dat er te weinig tijd is voor de zorg. Een goede balans kan een natuurlijke rem zijn voor de alsmaar groeiende zorgvraag en bewaakt de autonomie van de cliënt.
Beroepsprofielen van de toekomst
Een belangrijk project van de V&VN – V&V 2020 – is gericht op het ontwikkelen van competentieprofielen die passen bij de toekomstige zorgvraag. We denken dan aan multimorbiditeit, complexe zorgvragen, polyfarmaci, ondersteuning van het vermogen om zelf de regie te houden, en we denken dan aan digitale ondersteuning. Allemaal belangrijk. De verzorgenden en verpleegkundigen moeten hiervan een grondige kennis hebben, en daarom zal ook het onderwijs opnieuw bekeken moeten worden. Maar vraag je het de cliënt met een verstandelijke beperking dan blijkt het vakmanschap van de professional toch vooral ervaren te worden in een gepaste vorm van “lief zijn”.