De NZa bekeek 570 ziekenhuiscontracten en 70 contracten met zelfstandige behandelcentra (zbc’s) die zijn afgesloten in 2019. Daarnaast hield de zorgautoriteit interviews met zorgverzekeraars, ziekenhuizen en zbc’s. Daarbij is specifiek gekeken naar afspraken over het verplaatsen van zorg. In het huidige hoofdlijnenakkoord medisch-specialistische zorg hebben de betrokken partijen getekend voor het organiseren van ‘de juiste zorg op de juiste plek’. In de praktijk komt dit neer op verplaatsing van zorg uit het ziekenhuis, bijvoorbeeld door substitutie naar de eerstelijnszorg. Dit moet eraan bijdragen dat de stijging van zorgkosten wordt beperkt.
Financiële afspraken
De stijging van de zorgkosten is de afgelopen jaren weliswaar beperkt, maar dit lijkt niet het gevolg van afspraken over ‘juiste zorg op de juiste plek’. Het is aan zorgverzekeraars en zorgaanbieders om in contracten handen en voeten te geven aan de bestuurlijke overeenkomst, maar zij doen dat nog weinig. Uit het onderzoek blijkt dat contracten, net als in 2018, sterk gefocust waren op financiële afspraken. In slechts 26 procent van de contracten zijn afspraken gemaakt over het verplaatsen, vervangen, voorkomen van zorg en regioplannen, zo is te lezen in de rapportage. Waar wel afspraken worden gemaakt gaat het vooral over integrale geboortezorg, ouderenzorg, diabetes en CVA-ketenzorg, zorgtakken waar al veel in de eerste lijn, thuis of op afstand zorg wordt geleverd.
Verder ziet de NZa dat er vooral nog eenjarige contracten worden afgesloten met omzetplafonds. Dit terwijl de transformatie die de zorg zou moeten ondergaan, vraagt om langjarig commitment van beide partijen. In plaats van omzetplafonds, een negatieve prikkel, zouden de partijen moeten werken aan positieve prikkels voor de juiste zorg op de juiste plek en kwaliteit van zorg. “Weliswaar is er een toename van het aantal meerjarencontracten en alternatieve bekostigingsafspraken gericht op waarde, maar wij vinden in de contracten onvoldoende afspraken die zijn gericht op het realiseren van de juiste zorg op de juiste plek. Ook zien wij in de contracten onvoldoende een koppeling tussen transformatieafspraken en de bekostiging van zorg”, aldus de zorgautoriteit.
Vertrouwen
Volgens de NZa speelt vertrouwen tussen zorgaanbieders en zorgverzekeraars een rol. Zij zouden niet alles willen vastleggen in een contract uit vrees voor juridisering. Dit zou de vertrouwensrelatie ondermijnen. Als er een goede vertrouwensrelatie is tussen verzekeraar en zorgaanbieder, draagt dit bij aan het succesvol maken van transformatieafspraken. Afspraken maken gaat makkelijker tussen ziekenhuizen en zorgverzekeraars die in de regio de grootste zijn.
De NZa maakt zich zorgen over het trage tempo waarmee de transformatie van de zorg van de grond komt. “Het maken van transformatieafspraken is complex en tijdrovend, maar de onderliggende beweging waarop ‘de juiste zorg op de juiste plek’ is gebaseerd, is niet nieuw. Al eerder maakten landelijke partijen afspraken over substitutie van zorg, herinrichting van het zorglandschap en verplaatsen van zorg. Om de doelstellingen uit het hoofdlijnenakkoord te behalen is het essentieel dat partijen versneld afspraken maken die vanuit een meerjarig en regionaal perspectief richting geven aan het voorkomen, vervangen en vernieuwen van zorg.”
Coronapandemie
De zorgautoriteit ziet de coronapandemie wel als een kans om ‘de juiste zorg op de juiste plek’ aan te jagen. De blik lijkt met name gericht op de digitalisering van zorg. Innovaties zoals beeldbellen en monitoring op afstand namen tijdens de coronacrisis een vlucht. De pandemie vergroot bovendien de behoefte aan financiële zekerheid bij zorgaanbieders in de contractafspraken; een goede reden om te kiezen voor meerjarige overeenkomsten.
De NZa verwacht van zorgaanbieders dat zij het initiatief nemen voor de juiste zorg op de juiste plek. Van zorgverzekeraars wordt verwacht dat zij het initiatief nemen als dit in een regio onvoldoende (snel) van de grond komt. Zorgverzekeraars kunnen de juiste zorg op de juiste plek stimuleren met passende financiële afspraken. Ze zouden dit bij voorkeur zo veel mogelijk op dezelfde manier moeten doen. “Wij moedigen partijen aan om meer te experimenteren met financiële afspraken die zijn gericht op het stimuleren van de juiste zorg op de juiste plek en waardegedreven zorg. Het breder inzetten en ontwikkelen van incentives zoals shared savings, bundled payments, outcomegerichte afspraken draagt hieraan bij. Als NZa verkennen wij hoe de bekostiging hierin kan ondersteunen en/of welke drempels er in de bekostiging zijn (zie ook het advies ‘Samenwerken aan passende zorg: de toekomst is nú ‘).”
De monitor van de NZa is afgelopen week naar de Tweede Kamer gestuurd. In haar begeleidende schrijven laat minister Van Ark (Medische Zorg) weten dat er onverminderd energie zal worden gestoken in ‘juiste zorg op de juiste plek’. “Het is van belang dat partijen versneld afspraken maken die vanuit een meerjarig en regionaal perspectief richting geven aan het realiseren van de Juiste Zorg op de Juiste Plek. Covid-19 benadrukt dat de transformatie echt nodig is voor toegankelijke en betaalbare zorg, nu en in de toekomst. Om daarbij een impuls te geven zet ik ook in 2021 vanuit de overheid vol in op programma’s als JZOJP, gepast gebruik, uitkomstgerichte zorg en digitale/hybride zorg(innovatie)”, aldus de demissionair minister.
De juiste zorg op de juiste plek!
Zorgverzekeraars vergeet daarbij niet mantelzorg.
Zorg op Maat, Zorg in Balans.