Schaalvergroting is niet het antwoord op de zorguitgaven die sneller stijgen dan de Nederlandse economie groeit, stelt Roland Berger Strategy Consultants. Een andere denkwijze van zorginstellingen over strategie en bedrijfsvoering is nodig volgens het strategisch adviesbureau. Zorginstellingen moeten heldere keuzes durven maken over hun zorgaanbod, de productiviteit verhogen, besparen op inkoop en financieel beheer professionaliseren.
Zorgkosten groeien sneller dan economie
De afgelopen jaren zijn de totale uitgaven aan zorgkosten sneller gegroeid dan de economie. Tussen 2003 en 2009 was de gemiddelde nominale jaarlijkse economische groei 3 procent. Over diezelfde periode stegen de nominale kosten voor verzorging, verpleging en thuiszorg (vvt), gehandicaptenzorg en ggz met gemiddeld 5,4 procent per jaar. Dit betekent dat elk jaar een groter deel van het beschikbaar inkomen opgaat aan zorg. Dit leidt tot een steeds grotere druk op de beschikbare collectieve middelen, omdat de zorg grotendeels publiek wordt gefinancierd, aldus Roland Berger Strategy Consultants.
Lange termijn
Als oorzaken van de stijging van de zorgkosten noemt Roland Berger de vergrijzing, de toegenomen welvaart en innovatie. Om de zorg op lange termijn betaalbaar, toegankelijk en kwalitatief hoogwaardig te houden, is het zorgbekostigingsstelsel als fundamenteel gewijzigd. Met de ingezette marktwerking en liberalisering wordt geleidelijk afgestapt van aanbodsturing in de vorm van budgetten en overgegaan tot vraagsturing in de vorm van prestatiebekostiging. ”Dit betekent dat zorginstellingen niet langer gefinancierd worden op basis van de beschikbare capaciteit, zoals bijvoorbeeld het aantal bedden of m2, maar naar de uitgevoerde behandelingen per patiënt. Dit wordt uitgedrukt in zogenaamde zorgzwaartepakketten en DBC’s (diagnose-behandel-combinaties),” licht Tijo Collot d’Escury, managing partner van Roland Berger in Nederland, toe. ”De omzet van de instelling wordt daarmee dus eigenlijk bepaald door de keuze van de klant voor die instelling boven anderen. Zij laten zich in die keuze voor een belangrijk deel leiden door de prijs en de kwaliteit die zij verwachten.”
Schaalvergroting niet het antwoord
Veel zorginstellingen lijken vooral te hebben ingezet op schaalvergroting. Met fusies en overnames kunnen omzetzekerheid en kostenreducties worden gerealiseerd. Toch leidt schaalvergroting binnen de GGZ en gehandicaptenzorg tot nu toe niet aantoonbaar tot verbetering van de financiële prestaties, stellen de analisten van Roland Berger. Uit analyse van de marges en omzetten van VVT-instellingen in 2008 blijkt dat deze relatie in dat jaar zelfs negatief is.
Strategische keuzes
Concurrentie, en de noodzaak tot beheersing van de zorgkosten, betekent een keuze over de strategische positionering. Zorginstellingen moeten eerst bepalen welke zorg ze willen bieden aan welke klanten. Zij moeten goed weten wat ze wel en niet doen en daar naar handelen. ”De na te streven schaalgrootte is een gevolg van de gekozen strategie, maar kan nooit een doel op zich zijn,” aldus senior-consultant Van Reenen. “Een instelling met een breed zorgaanbod kan zich richten op een regionale markt, een instelling die is gespecialiseerd in bijzondere aandoeningen zal juist een landelijke dekking willen nastreven. Soms zijn samenwerking en partnering betere opties dan een fusie” Kortom, zorginstellingen moet eerst hun strategie bepalen en daarna de juiste schaal.’
Onderscheidend vermogen
De strategische keuzes van zorginstellingen zijn volgens de strategen bepalend voor hun onderscheidend vermogen. Zorginkopers (verzekeraars en zorgkantoren) en klanten verschillen in hun voorkeuren. Instellingen die erin slagen een duidelijk ”merk” en een scherpe propositie in de markt te zetten, zullen er beter in slagen klanten en inkopers aan zich te binden. ”Dat vergt heldere keuzes in kwaliteitsniveau, service en prijsstelling en een consequente focus op de doelgroep die daarbij past. De opkomende private markt biedt daarnaast verschillende mogelijkheden om aanvullende diensten te bieden tegen extra, eigen, betaling,” aldus Collot d’Escury.
