De overheid probeert de laatste jaren om ouderen zo lang mogelijk thuis te laten wonen en maatschappelijk te laten participeren. Dit streven stond al onder druk door een gemankeerde ondersteuningsstructuur. Het SCP wijst in dit verband op de gevolgen van de centralisaties in het sociaal domein. “Voor veel burgers is niet duidelijk waar ze een beroep op kunnen doen, de context van bezuinigingen domineert en voor beleidsmakers en politici is het vaak onduidelijk hoe grondrechten op deze terreinen in de praktijk gerealiseerd moeten worden”, aldus het SCP.
Verschraling
Waren zelfstandigheid en participatie van kwetsbare groepen sowieso al precaire uitgangspunten, door de coronacrisis zijn deze nog verder onder druk komen te staan. Veel formele en informele steunstructuren zijn op dit moment gedeeltelijk heel dan wel geheel buiten werking gesteld, met onvervulde zorg- en ondersteuningsbehoeften, eenzaamheid, cognitieve achteruitgang, uitsluiting en verschraling van de levenskwaliteit als gevolg.
Sociale cohesie
Volgens het SCP moeten we er niet op rekenen dat deze problemen door de veronderstelde toegenomen sociale cohesie vanzelf worden opgelost. Het SCP ziet eerder nog kwetsbare groepen zoals ouderen, mensen met een psychische kwetsbaarheid en mantelzorgers verder in de verdrukking komen, zeker naarmate er meer coronamaatregelen van kracht blijven. Kwetsbare groepen zouden daarom extra aandacht moeten krijgen.
Tussenvoorziening
In het geval van zelfstandig wonende ouderen denkt het SCP aan het creëren van tussenvoorzieningen tussen thuis en verpleeghuis. “Als we de bepaalde maatregelen moeten volhouden, hoe zorgen we er dan voor dat de maatschappelijke participatie van deze groep niet verder achteruit gaat? Hoe zorgen we ervoor dat de professionele en informele zorg voor deze groep in tact en toegankelijk blijft? Moet nog steeds het uitgangspunt zijn dat ouderen thuis blijven tot het niet meer gaat, waarna zij in een verpleeghuis terecht kunnen, of zijn er toch ook tussenvormen van woonmogelijkheden, zoals groepsgewijs wonen? Het was al duidelijk dat er een grote behoefte bestaat aan tussenvoorzieningen tussen thuis en verpleeghuis, de crisis lijkt het belang ervan te onderstrepen.”
Evenwicht
Voor wat de intramurale ouderenzorg betreft pleit het SCP voor een evenwicht tussen bescherming tegen besmetting en de kwaliteit van leven. Nu er pilots met een gefaseerde openstelling van zijn gaan lopen, dringen zich volgens het SCP allerlei vragen op: “Wat als de pilots leiden tot een verhoogd aantal besmettingen én minder eenzaamheid én meer ondersteuning? Wat gebeurt er als we landelijk een tweede golf van besmettingen gaan zien? Gaan we dan weer op dezelfde wijze met deze kwetsbare groep om? Wat zijn mogelijkheden om binnen het bredere perspectief op kwaliteit van leven en de bescherming van de volksgezondheid andere keuzes of andere aanpakken te kiezen die minder afbreuk doen aan de kwaliteit van leven?”
Eerlijk gesprek
Om een juiste afweging te maken zullen de verpleeghuizen nog nadrukkelijker “het goede en eerlijke gesprek over kwaliteit van leven” moeten voeren met bewoners en hun naasten. Het SCP stelt zich –ook in meer algemene zin- op het standpunt dat kwaliteit van leven en van de samenleving op meer berust dan alleen volksgezondheid. “Bij het langer aanhouden van deze situatie wordt het steeds duidelijker dat het beschermen van de volksgezondheid voor veel groepen ten koste gaat van de algehele kwaliteit van leven en de kwaliteit van de samenleving. Dit geldt niet alleen voor kwetsbare groepen (zoals hulpbehoevende ouderen), maar eigenlijk voor bijna iedereen in de samenleving.”
Tijdens de coronacrisis is pijnlijk duidelijk geworden dat met individuele bewoners van verpleeghuizen en hun naasten weinig gesproken wordt over wat voor hen belangrijk is, juist in de fase van het leven waarin zij verkeren. Wat is juist dan belangrijker: voorkomen van besmetting en ziek worden of een aantal weken leven zonder de aanwezigheid van dierbaren. In een tijd van crisis was daar geen gelegenheid voor. Toen zijn alle zeilen bijgezet, en nog wel meer. Respect en lof voor wat gedaan is. Hier gaat het mij om een blik vooruit.
Nu het normale leven de crisis gaat verdringen, is het goed om aan de slag te gaan en om met ouderen thuis en in het verpleeghuis te gaan praten over wat voor hem of haar echt belangrijk is, wat de consequenties zijn van behandelen en niet behandelen, wat de gevolgen zijn van doen en van laten op elk vlak. Recent onderzoek heeft aangetoond dat dit veel oplevert. In het verlengde daarvan zou met ouderen en hun naasten gesproken moeten worden over de tijdelijkheid van het leven en het einde dat elke dag een dag dichterbij komt. Dit soort gesprekken vraagt moed. Thema’s als zingeving, angst, eenzaamheid, afronding zijn minstens zo belangrijk als fysieke gezondheid. Alles zou in het werk moeten worden gesteld om te weten wat voor elk individu belangrijk is, om daarna samen ervoor te zorgen dat de kwaliteit van de afronding van het leven bovenaan staat en om de dingen te kunnen doen of ervaren die van wezenlijk belang zijn.
Kortom: hulpverleners en hulpvragers moeten elkaar in de diepte leren kennen, om daarnaar te handelen en daarmee samen op pad te gaan.
Ben van Dorp
Een ding even duidelijk stellen .
Alles wordt vrijwel een op een verbonden met het corona verhaal. Dit wordt er 24 uur p/d ingepompt . Helaas is bijna geen ontkomen aan . Economisch maatschappelijk is de schade vele malen groter ,als de werkelijke feiten van covid 19. Helaas komen wetenschappers die dit inzien niet aan het woord . Het een eenzijdig verhaal zonder tegenspraak . De druk op de ketel houden is het beeld . Herijking ouderen zorg is terecht , maar een direct gevolg van doorgeschoten bezuinigingsdrift uit het verleden .
Ik ben het helemaal eens met Ben van Dorp.
En laten we niet meer spreken over ‘groepen mensen’ zoals ‘ouderen’. Laten we spreken over mensen met bepaalde kenmerken of kwaliteiten en hun behoeften of wat ze de maatschappij (hun omgeving, hun naasten) kunnen bieden.
Leyden Academy biedt inspirerende informatie die hierbij kan helpen.
Hoewel de verschraling in verpleeghuizen schrijnend is, waren de mensen die niet in een instelling verbleven deze periode toevallig beter af qua besmettungsgevaar. Regeren is vooruitzien …?