Medisch-technologische innovaties worden vaak vóórdat hun waarde voor de samenleving voldoende aangetoond is, al in de zorgpraktijk toegepast. Om de maatschappelijke baten van medische technologie te kunnen bepalen, moeten alle belanghebbenden met elkaar in gesprek, zoals patiënten, artsen, zorgverzekeraars en beleidsmakers. Dit stelt Payam Abrishami in zijn promotieonderzoek aan de Universiteit Maastricht.
Technologische innovaties in de zorg worden gemakkelijk op de markt toegelaten, stelt Abrishami, die op 2 februari promoveert op zijn onderzoek ‘Public value of medical innovations – a quest for all and for all seasons’. Een Europese instantie buigt zich over de vraag of een technologie voldoet aan specifieke technische standaarden, zoals CE-markering. “De verwachting is dat de toegevoegde waarde van de innovatie wordt aangetoond in de praktijk, als het instrument eenmaal in gebruik is genomen”, zegt de onderzoeker.
Da Vinci Operatierobot
Als voorbeeld haalt hij de Da Vinci Operatierobot aan. Chirurgen ontvingen met enthousiasme deze op afstand bestuurbare operatierobot waarmee via een kijkoperatie ingewikkelde ingrepen worden verricht. Inmiddels beschikken veel ziekenhuizen in Nederland over het instrument. Te veel, volgens betrokkenen. Opmerkelijk genoeg hebben zelfs partijen die recent een operatierobot hebben aangeschaft, aan Abrishami toevertrouwd dat er te veel operatierobots in Nederland zijn.
De robot is populair, maar niet onomstreden, stelt Abrishami, met name omdat de kosten voor aanschaf en gebruik hoog zijn en de toegevoegde waarde niet voor iedereen helder is. Patiënten zouden ook heel goed baat kunnen hebben bij operaties zonder robot. Vijftien jaar na ingebruikname van de Da Vinci Operatierobot zijn er inmiddels veel studies gedaan naar de waarde ervan. Deze studies bevatten verschillende, tegenstrijdige conclusies. Er is bijvoorbeeld controverse over de toegevoegde waarde van robotchirurgie en over de vraag wat het begrip ‘waarde’ überhaupt betekent, aldus Abrishami.
Hij constateert verder dat de maatschappelijke waarde van een zorginnovatie tijdens de introductiefase vaak onduidelijk is. Aan de hand van het voorbeeld van de operatierobot stelt de promovendus voor hoe het publieke probleem van complexe, dure ziekenhuisinnovaties in de praktijk kan worden aangepakt, “terwijl de bestaande kennis onvolledig is, de waarden betwist worden en een keuze wel gemaakt moet worden”.
Gezamenlijk debat
Abrishami noemt de betrokkenheid van alle belanghebbenden in een gezamenlijke beoordeling van technologie onmisbaar. Patiënten, zorgprofessionals, onderzoekers, zorgverzekeraars, beleidsmakers en premiebetalers moeten volgens hem in gesprek gaan om van elkaar te leren hoe zorginnovaties waardengericht te introduceren. Een gezamenlijk debat kan deel uitmaken van de ontwikkeling en uitvoering van bijvoorbeeld verantwoorde business modellen, voorwaardelijke vergoeding en ontwikkeling van praktijkrichtlijnen en (volume)normen.
Om een gefundeerd beeld te krijgen van de waarde van technologische innovaties is het belangrijk om, behalve naar nieuwigheid en prestaties, ook te kijken naar maatschappelijke consequenties van de toepassing van technologieën. “Op die manier wordt duidelijk wat verschillende stakeholders belangrijk vinden aan de innovatie en wat we met onze beperkte zorgmiddelen willen bereiken. Het gaat over de gedeelde visie op zorgvuldige omgang met de toepassing van nieuwe technologie.”
Abrishami heeft een leidraad ontwikkeld waarin hij diverse waardenvraagstukken rond de introductie van ziekenhuisinnovaties inventariseert. “Eigenlijk gaat het over twee essentiële vragen: waarom is een bepaalde zorginnovatie wenselijk en hoe kunnen het wetenschappelijke bewijs en de praktijk van deze innovatie zodanig worden geoptimaliseerd dat maatschappelijk verantwoorde resultaten worden behaald.”
