Winstuitkering aan derden en maatschappelijke dienstverlening sluiten elkaar niet uit. Onder duidelijke voorwaarden kunnen zowel investeerders als maatschappelijke stakeholders tevreden worden gesteld. Dit concludeert SEO Economisch Onderzoek in een onderzoek in opdracht van de NVZ vereniging van ziekenhuizen.
Onvermijdelijk
In “Winst in de eigendomsstructuur: Eigendom, winstbestemming en zeggenschap binnen ziekenhuizen” komen de onderzoekers tot de conclusie dat winstuitkering aan derden in de huidige financiële context onvermijdelijk is. Het overheidsbeleid is er de laatste jaren op gericht om ziekenhuizen zelf hun risico’s te laten dragen. Daarmee worden de risico’s in feite afgewenteld op de huidige financiers van ziekenhuizen, de banken. Volgens de onderzoekers zijn er grenzen aan de mate waarin banken hiertoe bereid zijn. Om de magere financiële buffers aan te vullen en noodzakelijke investeringen te doen, zijn ziekenhuizen daarom steeds meer aangewezen op externe financiers. Die zullen echter geen vermogen verschaffen zolang ze geen rendement over hun investering krijgen en bovendien geen invloed kunnen uitoefenen op de investeringscondities.
Maatschappelijke functie
De onderzoekers onderstrepen dat ziekenhuizen ontegenzeggelijk een maatschappelijke functie hebben. De angst bestaat dat meer marktwerking deze functie in gevaar brengt. De risico’s liggen er voornamelijk in dat de kwaliteit van zorg niet altijd goed is in te schatten door de consument en dat consument zich weinig gelegen laat aan de kosten van zorg omdat zij hiervoor betalen via hun verzekering. Naar winst strevende eigenaren zouden hier misbruik van kunnen maken.
Lange termijn
Op deze gebieden is en wordt echter veel vooruitgang geboekt, stellen de onderzoekers. Een verbod op winstuitkering is derhalve niet nodig. De resterende risico’s zijn volgens de onderzoekers eenvoudig via regulering te ondervangen. Zo kan geëist worden dat investeerders gedurende tenminste een minimumperiode investeren en in de eerste jaren geen winst krijgen uitgekeerd. Op deze manier worden investeerders aangetrokken die gericht zijn op de lange termijn continuïteit van ziekenhuizen.
‘Uit de ijskast’
De onderzoekers concluderen daarmee dat ziekenhuizen winst kunnen uitkeren aan externe investeerders zonder dat de kwaliteit van de zorg in het geding komt. Het onderzoek staat daarmee haaks op de brief die demissionair minister Klink van VWS in de zomer van 2009 aan de Tweede Kamer stuurde. Hierin is de minister kritisch over het toestaan van winstuitkering en een mogelijke rol voor investeerders. De onderzoekers vinden dat het experiment met winstuitkering dat de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) eerder bepleitte, weer ‘uit de ijskast moet worden gehaald’.
‘Angstsentimenten’
In de Volkskrant zegt onderzoeker Marco Kerste (33) dat het debat over winstuitkering wordt gedomineerd door ‘angstsentimenten’, die mede door de kredietcrisis worden gevoed. Als voorbeeld van hoe het in de praktijk wel kan, noemt Kerste de failliete IJsselmeer ziekenhuizen die aan de hand van zorgondernemer Loek Winter als MC Groep een succesvolle doorstart hebben gemaakt. Deze casus leert bovendien dat de inbreng van investeerders vaste patronen op het gebied van governance en aansturing kan doorbreken. “Medisch specialisten oefenen veel macht uit in ziekenhuizen, waardoor ze soms moeilijk zijn te besturen”, aldus Kerste. “Een externe investeerder zal eerder harde eisen stellen aan het functioneren van specialisten en ze zo nodig de laan uitsturen. Dat is in Lelystad ook gebeurd.”
