In een inmiddels ver verleden was ik betrokken bij het ondersteunen van de vernieuwingsbeweging in Griekenland op het gebied van geestelijke gezondheidszorg. Een jonge generatie professionals wilde af van de grote ouderwetse gestichten waar mensen, zonder hoop op een toekomst, levenslang werden opgeborgen.
Geïnspireerd door ontwikkelingen elders in Europa ging men, met vallen en opstaan, op weg naar werken vanuit het perspectief van de cliënt en zijn directe eigen omgeving, de thuissituatie, naar aandacht voor sociale en arbeidsmatige rehabilitatie en vermaatschappelijking van mensen die langdurig afhankelijk zijn van zorg.
Perspectief
Nu, bijna 25 jaar later, heeft men nog niet alle ambities gerealiseerd maar de mensonwaardige omstandigheden die de Europese gemeenschap toen tegenkwam, op ondermeer het eiland Leros, behoren definitief tot het verleden. Wanneer we nu naar de stand van zaken kijken in een aantal nieuwe en kandidaat lidstaten van de Europese gemeenschap, bekruipt me het gevoel van treurige herkenning. Maar de hopeloosheid en de machteloosheid die je daar nu ontmoet, kan en moet in het perspectief geplaatst worden van de enorme verbeteringsslag die in Griekenland, ondanks de grote scepsis in dat land en daarbuiten, werd gemaakt. Verbetering kan wel degelijk gerealiseerd worden. Met vasthoudendheid en een lange adem.
Afhaken
Terugkijkend op de Europese hulp in de Griekse situatie valt op dat iedereen hierbij betrokken, de buitenlandse “taskforces”, de Griekse locale en nationale overheden, de locale bevolking, maar zeker ook de Europese overheid meerdere malen ernstig gefrustreerd raakten. Herhaaldelijk trok men zich terug uit een situatie die op dat moment als uitzichtloos werd ervaren.
Effectievere ondersteuning
Had de ondersteuning vanuit Europese landen effectiever kunnen zijn en had de verbeteringsslag sneller kunnen verlopen? Ik denk het wel. De interventies van de verschillende buitenlandse teams, soms op één en dezelfde locatie, verschilden sterk in aanpak en basisfilosofie; er bestond onvoldoende onderlinge afstemming. Er was nogal eens sprake van onderlinge strijd en competitie. Geen toonbeeld van Europese eenheid dus.
Duurzaam zorgstelsel
De Europese care conferentie “Does Europe Care?”op 28 en 29 april wil een belangrijke bijdrage leveren aan de ontwikkeling van gemeenschappelijke kenmerken van een duurzaam zorgstelsel. Tijdens deze conferentie worden de resultaten gepresenteerd van een onderzoek van de Universiteit van Amsterdam naar overeenkomsten in de zorgstelsels in een groot aantal landen. Dat moet een richtinggevend toekomstbeeld opleveren voor “oude” en nieuwe lidstaten.
De conferentie zal de uitgangssituatie in, ondermeer, Oost Europa in beeld brengen, maar zeker ook de vragen over hoe het daar nu verder moet. We zullen met de conclusies van de conferentie beter voorbereid zijn om verzoeken om ondersteuning vanuit een samenhangend concept te beantwoorden.