Groot nieuws: er wordt gewerkt aan de oprichting van een nieuwe zorgverzekeraar. Of misschien is dat wat te voorbarig. Maar er loopt een discussie – zie www.zorgaspect.nl – over nut en haalbaarheid van zo’n initiatief. Hoe zou zo’n nieuwe zorgverzekeraar zich kunnen onderscheiden van de bestaande?
Ontwrichtende innovatie
Het is interessant om eens te kijken naar ‘disruptive innovations’ – innovaties die het hele systeem ontwrichten – in andere bedrijfstakken. Voorbeelden te over: de T-Ford, de pc, de mobiele telefoon, en, heel recent, apps. Het leuke van deze innovaties is dat het niet zozeer gaat om volstrekt nieuwe technologieën – auto’s, computers, telefoons, en online software bestonden al, in de vier voorbeelden hierboven – maar vooral om toepassingen waaraan nog niemand had gedacht. Een bijzonder geval van dit soort vernieuwing is de zogenaamde ‘frugal innovation’, gericht op het zo goedkoop mogelijk herontwerpen en produceren van een bestaand product. Bekendste voorbeeld: de Tata Nano, de auto van 2000 dollar. Maar ook in de zorg hebben we sinds kort het ECG voor 1 dollar.
Gedachtenexperiment: een zorgverzekering voor 500 euro?
Het is een interessant gedachtenexperiment om eens te kijken wat er nodig zou zijn om in de zorgverzekering tot een dergelijke innovatie te komen. De behoefte is er: de gemiddelde zorgverzekering kost nu al 1200 euro per jaar en dan blijft de werkgeverspremie — die voor een modaal inkomen bijna 2600 euro per jaar bedraagt – nog buiten beschouwing.. De totale kosten stijgen jaarlijks met 5-10 procent. Wat zou er nodig zijn om een zorgverzekering voor 500 euro te kunnen aanbieden?
Snijden in bedrijfskosten?
Om te beginnen: in de bedrijfskosten van de zorgverzekeraar zelf moeten we het niet zoeken. Die zijn de afgelopen al sterk gedaald en bedragen nu slechts 3-4 procent van de totale kosten. Natuurlijk: door nog verdergaande automatisering en het uitsluitend via internet aanbieden van verzekeringen kan de bedrijfsvoering in de toekomst nog efficiënter, maar zelfs al halveren de kosten, dan hebben we nog maar 25 euro verdiend op de 700 euro kostenreductie die we nodig hebben. Ook de winstmarges van de zorgverzekeraars houden niet over, die liggen tussen de nul en de drie procent van de prijs. Vrijwel alle zorgverzekeraars zijn dan ook – niet op winst gerichte – onderlinge waarborgmaatschappijen.
Doelmatiger zorg?
Wat dan wel? De zorgkosten vormen 95 procent van de kosten van de zorgverzekering, dus daar valt de grote klapper te halen. Maar voorlopig stijgen die kosten alleen nog maar. In de ziekenhuiszorg wordt nu gesproken over het terugbrengen van de jaarlijkse volumestijging naar 2,5 procent — dat is, met de prijsstijging erbij, een kostentoename van ruim 5 procent. Om dat te bereiken is al veel nodig: prestatiebekostiging met selectieve inkoop op prijs en kwaliteit, concentratie en spreiding van zorg, met pijnlijke gevolgen voor sommige instellingen, het terugdringen van praktijkvariatie, het bevorderen van doelmatig voorschrijven, lagere inkomensstijgingen voor medisch specialisten, enzovoorts. Maar: de kosten stijgen dan dus nog steeds met 5 procent per jaar!
Snijden in het pakket?
Er is dus meer nodig. En mogelijk: volgens wetenschappelijk onderzoek is slechts ongeveer een derde van alle behandelingen in de zorg ‘evidence based’, bewezen effectief dus. Als we die andere behandelingen terstond zouden schrappen, dan zijn we dus in één keer waar we wezen moeten. Maar: het basispakket van de zorgverzekering wordt niet vastgesteld door de zorgverzekeraar, maar door de overheid. En die is niet goed in het verwijderen van bestaande aanspraken uit het basispakket – de ervaring met de rollator staat ons nog vers in het geheugen.
De patiënt aan het stuur
Als het niet alleen van de zorgverzekeraar kan komen, en als de overheid niet wil, dan blijft de patiënt over als bron van ontwrichtende innovatie in de zorg. En laten daar nu op dit moment interessante ontwikkelingen aan de gang zijn. De opkomst van ehealth, van digitale patiëntenplatforms zoals MijnZorgNet en MijnZorgPagina, kan zorgen voor een echte revolutie in de zorg. In de toekomst zullen we een omslag zien van dokteren naar zelfmanagement en eigen regie, van zorg naar preventie en investeren in gezondheid. De zorgverzekeraar, oud of nieuw, die het best en het snelst inspeelt op die ontwikkeling kan de toekomst met vertrouwen tegemoet zien. Krijgen we daarmee de prijs van de zorgverzekering naar 500 euro? Misschien niet. Maar ik zou iedereen willen aanmoedigen het te proberen.
Pieter Hasekamp