Bij alles wat er al over de mensen wordt uitgestort met de miljoenennota zouden we ze haast vergeten: de werkenden in de zorg; daarom hier een aanvulling. Want Geertje wil de zorg uit. Compassiemoeheid? Niks daarvan. Fysiek niet meer in staat om de zorg te dragen? Welnee.
Ambitie
Wel eens een pijntje her en der, maar dat was geen probleem en als ze zichzelf zelf niet lekker voelde, toch gewoon aan het werk, want ze kon haar ‘klantjes’ toch niet laten zitten? Toch ging ze moegestreden de zorg uit. Een gemiste kans voor de sector. De reden? Ambitie.
Geertje wilde doorleren, na tien jaar een stapje verder zetten, misschien eens iets anders doen, ook om te zorgen dat het lichaam het vol kan houden. En misschien ook wel eens wat meer salaris, want ja, haar man was werkloos geworden dus het werd allemaal krapper.
Scholing
Ze had al de ‘D-opleiding’ mogen doen, niet zozeer omdat de werkgever haar zo hoog had zitten, maar meer omdat ze haar gezeur om scholing zat waren en omdat ze met een probleem zaten rond de vakantieplanning. Iemand met ‘D’ mag meer en de D-ers gingen met vakantie, dus back-up was handig. Ze was enthousiast, studeerde zich wezenloos, deed een opleiding waar vijf maanden voor stond in drie maanden, zeurde iedereen gek om meer informatie en kennis, googlede zich suf en stelde kritische vragen waar een arts zich niet voor zou schamen. Ging met de zenuwen in het lijf op voor het examen. En haalde het. Nou, ehh, wat haalde ze eigenlijk? Geertje kreeg een ‘certificaat van deelname’, geen diploma. Niets waar ze zich op zou kunnen beroepen, geen formele beloning voor het harde leren. Wat een domper. En vervolgens zou Geertje, als ze een ‘D-route ging lopen’, nooit aan haar overeengekomen werk-uren komen maar wel de hele dag kwijt zijn. Dus dat ze een fopspeen had gekregen, alleen om de werkgever van een tijdelijk probleem af te helpen. En qua uurloon schoot het ook niet op. En als ze geen D-uren maakte, zou ze in schaal gewoon terug gezet worden. Weer een frustratie rijker. En dan hadden we het nog niet over het feit dat ze onder een andere manager zou vallen, waar ze absoluut niet mee overweg kon.
Groeien
Dus wilde ze verder. Echt een relevant papiertje halen. Verder komen. VIG-er worden. Groeien, misschien zelfs ook wat meer mogelijkheden en zekerheid creëren. Ze vroeg haar manager, vroeg andere managers, zeurde bij PZ, hing aan de bel en werd – net niet – aangenomen. Iemand anders, die wel werd aangenomen maar geen zin had om zo ver te reizen, kon vervolgens op ‘haar afdeling’ alsnog de opleiding doen. De eerste tranen druppelden. Maar ze besloot het er niet bij te laten zitten. Ze had overuren, ze had de vakanties door gewerkt, kortom: ze had reserves opgebouwd. Haar manager vond het best als ze aan de slag ging: ‘als je klaar bent, zeg je’t maar: werk zat’. Pardon?
Initiatief
Maar in de zorg kan je dus niet zomaar besluiten verder willen groeien. Je keuze op de middelbare school bepaalt je werkniveau en dat is en blijft het. Wie wat wil, kan solliciteren naar een opleidingsplaats en mag zich gelukkig prijzen als de werkgever je aanneemt. Wie zelf het initiatief neemt om zich in de zorg verder – naast het eigen werk – te willen scholen loopt stuk. Dat moet overigens naast het eigen werk, want in alle andere gevallen betekent de start van een opleiding een terugval naar een leerlingsalaris – net zo als het volgen van een opleiding via een andere werkgever tot een terugval in salaris(schaal) kan leiden.
Competenties
Het begon er mee dat haar kwalificaties of competenties gewaardeerd moesten worden. Dat kostte geld en – omdat een part-timer niet zo veel verdient – waren die kosten fors voor Geertje. En het duurde, met het risico dat ze geen of weinig vrijstellingen zou krijgen. En natuurlijk kostte de opleiding zelf ook nog veel geld; dat zou ze betalen van haar doorgewerkte vakantie-uren. Maar zelfs na die hobbels kwam ze in de problemen. Ze had met veel gedoe werkbegeleiding geregeld. En ja, zelfs een praktijkbegeleider had ze geregeld, iemand die afvinkte of ze bepaalde taken wel kon uitvoeren (en zou die persoon er zijn als ze nodig was? Zou ze daadwerkelijk aftekenen? Ze had verhalen gehoord van collega’s die een opleiding niet hadden kunnen afmaken omdat op cruciale momenten iets niet werd afgetekend en er nooit een vervolg op kwam) en ze had via een ingewikkeld traject ook haar stage weten te regelen – rekening houdend met al gemaakte overuren. En al die tijd veranderden managers, contactpersonen wisselden van baan, gingen zonder bericht met vakantie, of belden simpelweg niet terug, waardoor het hele proces om alles te regelen maanden in beslag nam.
BBL-nummer
Last but not least, van OCW had ze een BOL- of BBL-nummer nodig. Als het al iets kon worden, dan natuurlijk een BBL, want ze werkte. En een BOL kon alleen als ze een heel lange stage ging volgen tegen leerling-salaris. Dat was vanwege haar gezin en inkomen onzin. Maar een BBL-nummer kon – daar was die weer – alleen de werkgever verstrekken. En dus liep ze stuk. Op het BBL-nummer. Terwijl een werkgever een stevige fiscale aftrek krijgt voor opleidingskosten en er bovendien cao-afspraken zijn dat tenminste 2% van de loonsom aan opleidingen wordt besteed. Ze ging de zorg uit en zocht ander werk. Waarin ze ook niet kon groeien.
Employability
De vraag naar zorg neemt toe en wordt complexer, er zijn beter geschoolde mensen nodig, zelfs – of juist? – als we moeten bezuinigen. Het aantal ‘groentjes’ neemt af. Dus we moeten vasthouden wie we hebben, moeten rekening houden met de belasting van het zorgwerk op werkenden die, laten we zeggen, iets minder fruitig raken, en willen ‘employability’. Dan moeten we ook zuinig zijn op degenen die zich ‘employable’ opstellen. Kan dat vermolmde stelsel dan niet eens op de schop, zodat mensen die wat willen, ook daadwerkelijk hun krachten en energie verder in de zorg kunnen steken. Dit stelsel demotiveert, houdt mensen vast in hun ‘dead-end job’, en organiseert zijn eigen ‘burn out’.
We denken al tijden na over vernieuwing van de opleidingen en beroepen in de zorg. Kunnen we er dan ook eens voor zorgen dat eigen initiatief van werkenden werkt? Dat ze gesteund worden in plaats van vast te lopen in een waanzinnig feodaal leerling-gezel bureaucratie? Er is vrijheid van onderwijs, maar die geldt niet voor wie werkt en toch verder wil in de zorg. Waanzin.