Het gaat in de politieke discussies de laatste dagen steeds vaker over de vraag of zorgkosten onhoudbaar worden. Maar is bezuinigen wel het antwoord? Niet als wordt vastgehouden aan het Integraal Zorgakkoord, of het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord.
Dat de zorgkosten toenemen is een feit. Dat dat snel gaat ook. Dat is een probleem als de zorgkostengroei de groei van het BNP overtreft. Maar moet dat nu leiden tot bezuinigingen? Zeker het niet-opnemen van nieuwe ontwikkelingen in het verzekerde pakket is een vergaande maatregel, die snel kan ontaarden in heftige discussies en toenemende ongelijkheid. Voor rijkere mensen blijven de nieuwe ontwikkelingen doorgaans wél bereikbaar.
Niet automatisch
Nieuwe ontwikkelingen komen overigens niet automatisch in het pakket. Daar wordt grondig naar gekeken door het Zorginstituut, dat advies geeft over het opnemen (of verwijderen) van nieuwe behandelingen in het pakket. Na grondig onderzoek op de effectiviteit en of de kosten van opname in het pakket wel opwegen tegen de kosten. Nieuwe ontwikkelingen kunnen ook kostenbesparend zijn.
Wat politieke partijen in een nieuw kabinet zouden kunnen afspreken is gedisciplineerder daarmee om te gaan. Adviezen serieuzer nemen en de autoriteit van het Zorginstituut méér op waarde inschatten. In het parlement (dat uiteindelijk besluit over het pakket) zou meer discipline niet misstaan. Het is soms lastig de publieke opinie en druk te weerstaan, maar dat is in het belang van ons allen wél nodig. Meer discipline, minder populisme. Dus, niet-effectieve middelen niet opnemen in het pakket en strakker vasthouden aan het adagium dat de werkzaamheid van behandelingen eerst aangetoond moeten worden (en niet omdraaien: niet-efficiënt gebleken behandelingen blijven vergoed worden totdat bewezen is dat ze niet-effectief zijn).
Concentratie
Zijn bezuinigingen in de zorg nodig? André Knottnerus beantwoordde die vraag vorige week al met goede argumenten in de Volkskrant. Daar komt bij: in het Integraal Zorgakkoord (later aangevuld met het AZWA) staan tal van maatregelen die de kosten (aanzienlijk) zullen beheersen. Neem de concentratie van ziekenhuiszorg. Mits met verve uitgevoerd kan de ziekenhuiszorg aanzienlijk gestroomlijnd worden. Behandelingen hoeven echt niet ‘overal’ gegeven te worden. Concentratie van hoog-complexe, maar ook complexe én niet complexe zorg zet in financiële zin veel zoden aan de dijk.
De personeelskrapte dwingt ons ook tot efficiënter gebruik van bestaand personeel. Ik denk dat we nog versteld zullen staan van het begrip en acceptatie van patiënten van concentratie. Zeker als de zorg er kwalitatief beter van wordt. Iedere bedrijf(stak) kijkt bij personeelskrapte eerst naar de vraag of het niet efficiënter georganiseerd kan worden. Dat vereist wel meer overheidssturing, minder gepolder, méér doorzettingsmacht. Het CDA heeft dat in zijn programma opgenomen. Andere partijen zwijgen daarover (nog) in alle talen.
Ruilen
Ook de samenwerking medische zorg met het sociaal domein kan ertoe leiden dat veel problematiek niet onnodig in het (dure) medische circuit worden getrokken. De werkdruk-verlichting voor huisartsen als ze niet ook nog eindeloos en vruchteloos sociale problematiek moeten aanhoren en afwikkelen, kan leiden tot enige ruimte voor méér medische handelingen die -met ondersteuning vanuit het ziekenhuis – naar de eerstelijn kunnen worden overgedragen. Dan ruilen we dure zorg in voor goedkopere, dichter bij de mensen, kwalitatief beter…
De organisatie van de eerstelijnszorg is een prominent onderwerp in het IZA. Het blijft enigszins wereldvreemd dat we in Nederland de organisatie van de eerstelijnszorg nog vooral via Individuele hulpverleners organiseren. Betere organisatie van zorg in samenhang met welzijn, in herkenbare locaties in de wijk, wijkgerichte zorg, ‘hechte wijkverbanden’: het zou de efficiëntieverhogen, de kosten verlagen, tevredenheid van de bevolking verhogen. Er worden voorzichtige stapjes gemaakt, maar het tempo moet omhoog. En het gaat niet vanzelf, dat vereist sturing en regie op lokaal niveau. Leg dát vast in een nieuwe regeerakkoord.
Vlekkeloze overstap
Digitalisering. Terecht een belangrijk issue in het IZA (en AZWA). Nederland loopt sterk achter, in gegevensoverdracht, in digitale communicatie, door diversiteit in ICT-systemen. Dat hoeft niet. Men kan de zorgverzekeraars veel verwijten, maar in de backoffice hebben zij de zaakjes goed op orde. Zie het vlekkeloze overstapproces op 1 januari, het declaratieverkeer met de zorgverleners. De in hoge mate gestandaardiseerde communicatie, en top-beveiligd dataverkeer. Daar kunnen we een puntje aan zuigen. Dus het kan wél.
Alvorens in een glibberige pakketdiscussie te verzeilen en het eigen risico, dat voor een grote groep mensen écht een probleem is, te verhogen, zouden we ons meer aan de afspraken kunnen houden. Voer, kortom, het IZA (AZWA) met vereende krachten, met meer verve en minder vrijblijvendheid uit.
Door Martien Bouwmans, auteur van Het Zorgstelsel Ontrafeld