Het zomerreces loopt op z’n einde, het politieke seizoen start weer op en de begrotingscyclus voor 2012 begint weer. Belandt de crisis in de gevreesde dubbele dip, worden alle innovaties gesmoord, wat gaat Prinsjesdag opleveren voor de zorg?
Met name de ouderenzorg gaat nu spannende tijden tegemoet. Er komen uitdagende en verontrustende trends samen die om een nieuwe visie, leiderschap en aanpak vragen.
Enkele bewegingen
Wie terugkijkt op de afgelopen zomermaanden, ziet voortekenen van een stormachtige herfst, afgewisseld door een enkele zonnige dag. Het goede nieuws is dat er de afgelopen tijd geen calamiteiten in het nieuws kwamen: geen pyjamadagen, geen resistente bacteriën, geen afdelingssluitingen door personeelstekort. Er zijn signalen over toenemende interesse voor een verzorgend of verplegend beroep in de zorg. Verontrustende berichten zijn er ook. Zo neemt de ouderenmishandeling toe. Zo weet de sector eigenlijk nog niet hoe VWS de mooie beloften uit het regeerakkoord gaat realiseren: bijna 1 miljard meer budget en 12.000 professionals erbij. Nog ernstiger is dat de normen voor verantwoorde zorg na vijf jaar hard werken zijn gestrand in meetproblemen. “Het meetsysteem voor kwaliteit ouderenzorg deugt niet”, kopte het NRC Handelsblad op 30 juli. De metingen worden niet uniform uitgevoerd en instellingen manipuleren hun eigen cijfers. Cijfers die wel deugen, worden vervolgens soms niet of verkeerd gebruikt bij Zichtbare Zorg. Dit deel van de kwaliteitsinformatie is inmiddels verwijderd van Kiesbeter.nl (klantervaringen via CQ Index zijn er nog wel). Na de zomer wil de Inspectie overleggen met betrokkenen over een betere kwaliteitsmeting, daar wordt mogelijk twee jaar voor uit getrokken. Het bevreemdt mij dat dit alles niet veel meer commotie en actie oproept en dat er zo weinig regie wordt genomen om tot snellere oplossingen met hogere impact te komen. Is het er bij ingeschoten door vakanties in komkommertijd? Dit leidt tot reputatieschade voor de hele sector.
Vak van de toekomst?!
Een ander verontrustend bericht is dat de medische studenten het ouderenvak van de toekomst links laten liggen. Verpleeghuizen kampen nu al met een groot tekort aan gespecialiseerde artsen. De beroepsvereniging weet hoe het komt: er is geen verplicht co-schap ouderengeneeskunde in het basiscurriculum (1 van de 8 UMC’s doet dat nu), het salaris is te laag (specialisten ouderengeneeskunde zouden tot de slechts betaalde medische specialisten behoren) en het wetenschappelijke imago van het vak is te pover door te gering onderzoek. Maar zijn dat wel de echte problemen? Er woedt al jaren een domein- en opleidingenstrijd tussen de (medische) disciplines rondom ouderen, tussen generalisten en specialisten, zowel in de medische zorg voor thuiswonende ouderen (waar verpleeghuisartsen een rol voor zichzelf zien), als in de verzorgingshuizen (waaraan veel huisartsen eigenlijk geen lol beleven).
Laten we onszelf vermannen
De beleidscontext is uiterst dynamisch, waardoor ondernemers beducht zijn te investeren. Er wordt geschoven met budgetten, tarieven en huisvestingskosten, het scheiden van wonen en zorg moet worden doorgezet en de indicatiestelling is meer omstreden dan ooit te voren. Het wordt tijd voor leiderschap om deze taboedebatten te doorbreken en vanuit een sterke toekomstvisie lijnen uit te zetten naar een integrerende aanpak van het praktijkveld, gezamenlijke werksituaties, opleidingen, fundamenteel en toegepast onderzoek en uitkomstgestuurde financiering. Door de vergrijzing is de markt groot genoeg, daar past geen statusgevoelige concurrentie maar juist hechte samenwerking bij om de kwaliteit en innovatie van de ouderenzorg op peil te houden. Het KNMG-standpunt Medische zorg voor kwetsbare ouderen is daarin een van de goede onderleggers, naast de langzaam binnenkomende inzichten uit het Nationaal Programma en de concept-zorgstandaarden voor kwetsbare en dementerende ouderen. De komkommertijd is voorbij, het komt nu aan op daadkracht, regie en middelen om partijen samen te brengen en tot resultaat te brengen. De tijd is rijp voor een Deltaplan vergrijzing, hoe beladen dat woord ook lijkt. De opgave die voor ons staat is immens, dat vergt bundeling van alle krachten.
Robbert Huijsman werkt sinds 18 juli als senior manager Kwaliteit en Innovatie bij de divisie Zorg & Gezondheid van Achmea.