Artsen moeten alles volgens protocollen doen, terwijl bestuurders en managers zonder bewijs allerlei veranderingen doorvoeren. Dat geeft frictie.
Artsen, verpleegkundigen en andere zorgverleners worden voortdurend gevolgd door protocollen. Voor praktisch elke handeling die zij moeten doen, bestaat een protocol. Als iemand volgens protocol meer dan zestig keer per dag de handen moet wassen, kunnen we verwachten dat niet altijd goed gebeurt.
Voordat een anesthesist op de OK anesthesie kan geven, wordt de hoeveelheid, behalve door de anesthesist, ook door twee anderen gecontroleerd. Dit leidt niet altijd tot vermindering van fouten; het verdelen van verantwoordelijkheid leidt dikwijls tot onachtzaamheid. Dat blijkt ook in sectoren buiten de gezondheidszorg.
Begrijp me niet verkeerd, ik verwerp kwaliteitsmanagement niet. Natuurlijk is het belangrijk dat een zorgprofessional hygiënisch werkt. Of dat een patiënt de juiste hoeveelheid medicatie krijgt. Ik denk alleen dat de hoeveelheid regels de uitkomst niet ten goede komt.
Motivatie
Bij het sturen op gedrag moet aandacht worden besteed aan motivatie, capaciteit en gelegenheid (willen, kunnen en kansen). Genoemde protocollen sturen allemaal op motivatie. Ze gaan ervan uit dat professionals gemotiveerd moeten worden om veilig en hygiënisch te werken. Maar iedere professional vindt kwaliteit en veiligheid belangrijk. Aan de motivatie ligt het niet, er bestaat wel (terechte) twijfel over de samenhang tussen de hoeveelheid regels enerzijds en kwaliteit en veiligheid anderzijds.
De reden achter de hoeveelheid richtlijnen zou kunnen zijn dat professionals gedisciplineerd moeten werken en dat zou misschien wel kunnen samenhangen met kwaliteit en veiligheid. Dan hebben we het echter over de capaciteit van professionals; het vermogen om gedisciplineerd te kunnen werken. Die capaciteit bevorder je ook niet altijd met regels. Het zou ook aan de omstandigheden kunnen liggen. Het volgen van regels kan haaks staan op werkdruk of op gewenste snelheid. Hoe dan ook, er is alle reden om toch eens preciezer te kijken naar het probleem en naar de beste aanpak daarvan.
Niet aangetoond
In schrille tegenstelling tot de protocollering van professionals staat de vrijblijvendheid van managers en bestuurders met betrekking tot hun aansturing. Los van algemene wetgeving en accountancy-eisen, kunnen zij hun goddelijke gang gaan. Ze kunnen voor een probleem, waarvan misschien niet eens onderzocht is of dát het probleem is, een nog nooit eerder aangetoonde oplossing doorvoeren en die uitrollen over de werkvloer. Herstructurering, managers erbij, een laag eruit, resultaatverantwoordelijke eenheden, zelfsturende teams en nieuwe speerpunten zijn voorbeelden van niet aangetoonde ingrepen die eerder op modeverschijnselen lijken.
Zorgvuldige diagnose
Dergelijke oplossingen hebben wel gevolgen voor grote groepen medewerkers en indirect dus wellicht ook voor patiënten en cliënten. Evidence based handelen is niet verplicht voor bestuurders en managers. Dat begint bij een zorgvuldige diagnose van het probleem, het nagaan of er benaderingen zijn waarvan enig effect ooit is aangetoond of aannemelijk gemaakt. Het gaat vervolgens om de keuze van een aanpak en nagaan van de mogelijke gevolgen ervan en tenslotte over het waar nodig bijstellen van die aanpak.
Niet harmonieus
De samenwerking tussen managers en professionals verloopt niet altijd harmonieus. Dat heeft ook te maken met de onevenredigheid die bestaat tussen beide groepen met betrekking tot de zorgvuldigheid en evidence-based (be-)handelen.
Jo Caris
Hoogleraar organisatieontwikkeling TIAS en decaan Amphia
—————————————————————————————
TIAS School for business and society en Skipr verzorgen op 24 en 25 november een tweedaagse masterclass over kwaliteit en kosteneffectiviteit in de zorg. Omdat managementvraagstukken vragen om een geïntegreerde benadering, is het programma toegankelijk voor een breed scala aan professionals uit de zorgsector: van cure tot care en van zorgverzekeraar tot farmaceut. Sprekers zijn onder andere Wim van der Meeren en Loek Winter. Meer informatie: Skipr.nl/events