Solidariteit als uitgangspunt voor politiek beleid is onomstreden. Ook in de gezondheidszorg vormt solidariteit de basis voor het zorgverzekeringsstelsel. Solidariteit is een gevoel dat bij mensen opkomt indien een ander iets overkomt waarvan we allemaal begrijpen dat die persoon de (vaak financiële) gevolgen niet in zijn eentje kan dragen.
Benoemen
De laatste jaren lijkt de solidariteitsgedachte langzaam tot wasdom te komen en kan niet meer los worden gezien van eigen verantwoordelijkheid. Het is al lang niet meer gelijk aan het onbegrensd graaien uit collectieve middelen. Zeker niet nu de collectieve middelen steeds minder toereikend zijn. Om de solidariteitsgedachte te kunnen handhaven, is het essentieel om zaken te benoemen waar ‘men’ een gevoel van solidariteit van krijgt, en zaken waarbij dit gevoel duidelijk minder of afwezig is. Dit gevoel is met name belangrijk voor de discussie over de samenstelling van het basispakket van de verplichte zorgverzekering. Dat gevoel moet maatschappelijk worden gedragen en dus ook eigenlijk op democratische wijze worden gedefinieerd.
Procedure
Maar hoe doe je dat, solidariteit in de zorg op democratische wijze definiëren? Een mooi voorbeeld hiervan kwam ik recent tegen tijdens een bezoek aan de Verenigde Staten. Het land waarover De Toqueville al twee eeuwen geleden schreef dat hij onder de indruk was van de democratie waarmee de hele maatschappij doordrenkt was. In de San Francisco Chronicle las ik een artikel dat handelde over de procedure rondom de samenstelling van het zorgverzekeringspakket van medicaid, een verzekeringsprogramma van de staat Washington.
Openheid
Nu weet ik wel dat wij vinden dat we niets kunnen leren van de Amerikanen als het om zorgverzekeringen gaat en dat we “Amerikaanse toestanden” ver van ons moeten houden, maar deze procedure is toch op zijn minst interessant. Want terwijl in iedere andere staat het federale medicare programma en de verzekeraars bepalen wat er wel of niet in het pakket komt, gaat het in de staat Washington volgens een volledig open en transparante procedure. Tijdens een hoorzitting van de onafhankelijke Washington State Technology and Health committee, mag iedereen (patiëntenbelangengroepen, organisaties van artsen, farmaceuten en andere belanghebbenden) pleiten voor opname van hun behandeling in het pakket. Uit de voorbeelden die worden aangehaald in het artikel blijkt dat de discussies worden gevoerd op basis van door partijen ingebrachte evidence, waarvan de klinische relevantie en toepasbaarheid van tevoren in beeld is gebracht door een onafhankelijk bureau. Het is een levend laboratorium voor de complexiteit van het toepassen van evidence-based medicine. Ook de prijs speelt uiteindelijk een rol bij de besluitvorming door het committee. Om u gerust te stellen (of niet), hierbij wordt aangesloten bij het Britse NICE. Op het totaal van enkele miljarden aan jaarlijkse uitgaven voor medicaid door de staat, wordt verwacht dat er ongeveer 32 miljoen dollar kan worden bezuinigd. Uiteindelijk een relatief klein bedrag. Wat veel belangrijker wordt gevonden door alle betrokkenen is de open, en min of meer democratische wijze waarop de besluiten tot stand komen. De meeste besluiten worden dan ook zonder morren geaccepteerd.
Lessen
Wat kunnen wij hiervan leren? Het basispakket wordt nu centraal vastgesteld door de minister en is gebaseerd op voorstellen van het college voor zorgverzekeringen(CvZ) en een heleboel schimmige, onzichtbare politieke en andere lobby activiteiten. Waarom in dit proces geen openbare hoorzittingen organiseren door CvZ? partijen kunnen zich dan laten horen en het volk kan zien wat voor afwegingen worden gemaakt. Samen kunnen we dan op transparante, democratische wijze invulling geven aan ons collectieve gevoel van solidariteit. Het vertrouwen dat deze procedure kan voortbrengen, verstevigt het gevoel van solidariteit waar ons zorgverzekeringsstelsel op is gebouwd. Doorgaan op de huidige weg, zal het solidariteitsgevoel ondermijnen. De gevolgen daarvan zijn niet te overzien.