Het Sociaal Cultureel Planbureau (SCP) heeft in het recente rapport ‘Lasten onder de loep’ de kostengroei van de zorg voor verstandelijk gehandicapten ontrafeld. Opnieuw bewijst het SCP oog te hebben voor de mensen achter de cijfers. Het rapport biedt daarom ook aanknopingspunten om op een verantwoorde manier de kostengroei te beteugelen.
De cijfers liegen er niet om. De kosten van de verstandelijk gehandicaptenzorg stegen tussen 2007 en 2011 gemiddeld met 7 procent per jaar. Dat is fors meer dan de inflatie, de groei van het Bruto Binnenlands Product en de groei van de ouderenzorg. Terwijl er geen aanwijzingen zijn dat het aantal Nederlanders met een verstandelijke beperking in diezelfde periode ook is toegenomen.
Kwetsbare groep zwakbegaafden
Uit de analyse van het SCP blijkt dat de groei vooral wordt veroorzaakt door het aantal mensen dat met een licht verstandelijke beperking zorg vraagt. Vooral de groep ‘zwakbegaafden’ met een IQ tussen 70 en 85 neemt in aantal toe. Zij hebben niet alleen een relatief laag IQ maar ook bijkomende problematiek. Zij hebben vanwege de preventieve werking zorg en ondersteuning nodig, zoals ook het SCP constateert. Zonder zorg en ondersteuning zou deze kwetsbare groep extra maatschappelijke kosten met zich meebrengen. Denk aan kosten die samenhangen met criminaliteit, schuldenproblematiek en werkloosheid. Daarom was het voornemen van het vorige kabinet, gelegitimeerd door het collega-planbureau CPB, om de totale zorg en ondersteuning voor deze doelgroep te schrappen, kortzichtig en onzalig.
Dat meer mensen met een licht verstandelijke beperking behoefte hebben aan zorg, kan volgens het SCP onder meer verklaard worden door een complexere maatschappij. Die ook nog eens gepaard gaat met afbrokkelende sociale structuren. Dat vraagt een ‘vinger aan de pols’ en passende ondersteuning, in eerste instantie gericht op het versterken van de eigen kracht en het sociaal netwerk.
Betere vroegsignalering
Uit de analyse van het SCP blijkt dat de grootste groei zit in de leeftijdsgroep 18 – 22 jaar. Een bewijs van de noodzaak om deze kwetsbare doelgroep in de overgang van school naar werk en op weg naar meer zelfstandigheid goed te begeleiden en te ondersteunen. Anderzijds worden deze jongvolwassenen veelal pas dan in alle heftigheid met hun onzichtbare beperking geconfronteerd. Daarom is het zo belangrijk te investeren in een betere vroegsignalering en screening van jongeren. Hoe eerder een licht verstandelijke beperking herkend wordt en hoe eerder ouders en professionals er op inspelen, hoe meer problemen op latere leeftijd kunnen worden voorkomen. Investeren in vroegsignalering, goede screening en passende ondersteuning leidt zo tot een kostenbeheersing op meerdere terreinen.
Aanpak
Reden temeer om te kiezen voor een vroegtijdige, preventieve en integrale aanpak voor jongeren met een licht verstandelijke beperking. Alle veldpartijen die betrokken zijn bij deze doelgroep, hebben – mede in het licht van de decentralisaties Jeugd en AWBZ – vanuit het Netwerk Gewoon Meedoen daarvoor een voorstel gedaan. Het is aan het kabinet om samen met gemeenten en zorgverzekeraars die handschoen op te pakken.
Jan de Vries
Directeur MEE Nederland en voorzitter van het Netwerk Gewoon Meedoen