Als je kinderen en jongeren onder de 18 meetelt gaat het om een nog hoger getal, niemand weet precies hoeveel, want die staan op de afzonderlijke wachtlijsten van de 342 gemeenten.
Wachtlijst en wachttijd
Natuurlijk valt er altijd wat te relativeren. Voor de 24/7 acute zorg is er gelukkig nergens een wachtlijst. En ook is het niet zo dat er wachtlijstproblemen zijn bij alle aandoeningen. Wie bijvoorbeeld een stemmingsstoornis heeft, kan vrij snel behandeld worden. Maar cliënten met autisme of een eetstoornis wachten veel te lang.
Verder zijn wachtlijst en wachttijd twee verschillende dingen. Soms ben je ondanks een lange wachtlijst toch snel aan de beurt. Ook krijgen mensen tijdens het wachten op een noodzakelijke behandeling steeds vaker ‘overbruggingszorg’ of ‘wachtverzachters’- ondersteuning bijvoorbeeld van lotgenoten of praktische hulp als schuldhulpverlening van de gemeente. Maar tegelijk zijn bepaalde problemen zo complex dat er maar heel weinig behandelplekken zijn, waardoor er ondanks een korte wachtlijst toch een hele lange wachttijd is.
Een samenlevingsvraagstuk
We doen er als ggz-aanbieders alles aan om de wachtlijsten te verkorten. Ondanks flinke personeelstekorten hebben we zowel in 2023 als in 2024 50.000 patiënten meer behandeld. Maar omdat het aantal mensen dat een beroep doet op de ggz tegelijkertijd sterk groeide, hielp het niet. Die groei is een samenlevingsvraagstuk. Natuurlijk zijn er altijd mensen met psychische ziekten – door de tijden heen is dat steeds een vrij constante groep geweest van zo’n 6 à 7 procent van de bevolking. Maar bestaansonzekerheid, schulden, dakloosheid, eenzaamheid, stress en prestatiedruk maken de mentale problemen erger. Of veroorzaken ze. Dat betekent veel leed voor mensen afzonderlijk en ellende voor de samenleving als geheel.
De zorgvragen waarmee mensen binnenkomen zijn vaak maatschappelijke problemen. Ze zijn niet op te lossen met zorg alleen. Het is daarom goed dat het Integraal Zorgakkoord en het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord niet alleen zijn ondertekend door zorgpartijen, maar ook door de gemeenten (VNG), Sociaal Werk Nederland en GGD/GHOR. Die samenwerking maakt dat mensen sneller en beter kunnen worden geholpen – en helpt dus ook bij de aanpak van wachtlijsten.
Het stoerdoen voorbij
Er is meer nodig. In een tijd van verkiezingsretoriek en formatiebeschietingen zijn stoere uitspraken snel gedaan. Maar niemand koopt iets voor stoere beloftes over het terugdringen van wachtlijsten. Wat de ggz nodig heeft is beleid van de lange adem. Dat vergt samenwerking tussen departementen, minder regels en meer vertrouwen. Een financieringssysteem zonder perverse prikkels, waar de complexe zorg uit het stelsel van gereguleerde marktwerking is gehaald en waar de noodzakelijke specialistische zorg gegarandeerd is voor de meest kwetsbare patiënten. Het vraagt voldoende mogelijkheden om zorgprofessionals op te leiden en een goed salaris te kunnen bieden. Voldoende geld om de broodnodige veranderingen te kunnen betalen – dat de pot met transformatiemiddelen uit het Integraal Zorgakkoord inmiddels leeg is, helpt dan bepaald niet.
Een kwart van de volwassenen krijgt in zijn leven een mentale aandoening en één op de zeven jongeren is aangewezen op jeugdzorg. Investeren in toekomstbestendige ggz is dan noodzaak – niet alleen ter voorkoming van veel persoonlijke ellende, maar ook om de samenleving en de arbeidsmarkt in Nederland gaande te houden. Voor de aanpak van wachtlijsten geen stoerdoenerij dus, wel graag moed. Van Kamerleden en bewindspersonen die zich durven te committeren en die hun nek uitsteken. Nu en na 29 oktober. We kunnen niet wachten!
Ruth Peetom
Voorzitter van branchevereniging de Nederlandse ggz
