De kracht van meervoudigheid: gedeeld leiderschap in tijden van complexiteit 

Door Sigrid Starremans 

De klimaatcrisis, veiligheid, het behouden van de toegankelijkheid van de zorg, het zijn grote transitievraagstukken die niet door één land, sector of organisatie opgelost kunnen worden. Tegelijkertijd is het gedrag van individuen in de samenleving onderdeel van de verandering die moet plaatsvinden. Wilma van der Scheer is hoogleraar leiderschap en besturing in de zorg aan de Erasmus School of Health Policy & Management. Ze gebruikt dit voorbeeld vaker om aan te geven waar gedeeld leiderschap over gaat. Namelijk persoonlijk leiderschap verbinden aan de grote systemische veranderingen die er nodig zijn in onze samenleving, instellingen of bedrijven.  

Samen acteren 

Gedeeld leiderschap gaat over de houding en mentaliteit van hoe we ons tot elkaar verhouden. Over de manier waarop we samen acteren op vraagstukken en ruimte geven aan alle perspectieven. “Het gaat over hoe mensen zich kunnen verhouden tot het grote vraagstuk”, vervolgt Van der Scheer. “Maar ook over hoe bijvoorbeeld bestuurders kunnen zien hoe het vraagstuk zich in het klein op de werkvloer afspeelt.” 

Managementdenken 

Als concreet voorbeeld noemt Van der Scheer het bevorderen van de samenwerking in de zorg met familie en patiënten. “In organisaties wordt nu nog vaak het managementdenken toegepast: we hebben een vraagstuk, we hebben een oplossing en mensen mogen meedoen op de oplossing die wij hebben verzonnen zonder dat hun perspectief is meegenomen. Er wordt lineair en verticaal gedacht terwijl juist in de breedte oplossingen zitten die kunnen helpen bij het oplossen van het grotere vraagstuk.” 

Kramp en meervoudigheid  

Gedeeld leiderschap betekent wikken en wegen, het samenbrengen van de juiste mensen en die allemaal betrekken rondom een vraagstuk. Waarbij je erkent dat je het antwoord nog niet weet en bekijkt welke oplossingsrichtingen relevant zijn om te onderzoeken. De tragiek van complexiteit is echter dat de druk vaak oploopt, een organisatie komt bijvoorbeeld in zwaar weer, en er dan snel versmald wordt om de controle te behouden. Van der Scheer: “En dan gaan we alleen nog maar sturen op financiën. Of nog maar met een klein groepje mensen die de leiding heeft aan de slag. We komen in een kramp waardoor er geen ruimte meer is voor de meervoudigheid die juist zo van belang is bij meervoudige vraagstukken.” 

Aanpassingsvermogen

Tijdens de masterclass zal Van der Scheer onder meer dieper ingaan op re professionalisering en responsiviteit in het kader van gedeeld leiderschap. “Reprofessionalisering gaat onder meer over horizontaal in plaats van verticaal denken. En over hoe je zo’n gesprek goed voert”, licht ze toe. “Responsief besturen gaat over macht en praktijk en beleid corrigeren. Of je kort cyclisch beleid kunt ontwikkelen bijvoorbeeld. Een vijfjarenplan kun je best op hoofdlijnen maken. Maar hoe geef je daar invulling aan en is er correctie en bijstelling op bepaalde punten mogelijk? De weerbaarheid van een organisatie zit ook in het aanpassingsvermogen. En daar wordt op bestuurlijk niveau niet altijd invulling aan gegeven.”