Voor dure nieuwe geneesmiddelen bestaat sinds 2015 de zogeheten pakketsluis. Ze worden niet automatisch toegelaten tot het basispakket, maar het Zorginstituut onderzoekt eerst hoe effectief de nieuwe medicijnen zijn in verhouding tot de prijs. De pakketsluis is een manier om de uitgavenstijging voor dure geneesmiddelen beter te beheersen, zodat nieuwe medicijnen niet andere zorg uit het basispakket verdringen. Met de pakketsluis is in 2020 383 miljoen euro bespaard. De pakketsluis werkt zo goed, dat de politiek meer nieuwe medicijnen via die route wil laten lopen.
Pakketsluis dure geneesmiddelen
In het Coalitieakkoord is afgesproken om de grens voor toelating tot de pakketsluis te verlagen van 40 miljoen euro naar 10 miljoen euro. Kuipers besluit hiervan af te wijken, omdat uit onderzoek blijkt dat bij een dergelijke verlaging wel erg veel medicijnen in de pakketsluis komen. Daardoor zou toelating tot het pakket aanzienlijk langer duren. Met verlaging naar 20 miljoen euro van het geneesmiddel voor de behandeling van één nieuwe indicatie of van meerdere nieuwe indicaties is er een goede balans tussen toegankelijkheid en kostenbeheersing, vindt Kuipers.
Het andere criterium voor toelating tot de pakketsluis blijft ongewijzigd. Als de verwachte kosten van de verstrekking van het geneesmiddel voor de behandeling van een nieuwe indicatie 50.000 euro of meer per patiënt per jaar zijn, komt een medicijn eerst in de pakketsluis. Ook als het verwachte macrokostenbeslag van de verstrekkingen 10 miljoen euro of meer per jaar bedraagt, dan wordt de nieuwe indicatie in de sluis geplaatst.
Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen
De Vereniging Innovatieve Geneesmiddelen (VIG) begrijpt dat de minister kiest voor een verbreding van de pakketsluis. Kritisch is de VIG echter over het ontbreken van garanties dat de doorlooptijden in de sluis niet verder oplopen. Nu al wachten patiënten meer dan vijfhonderd dagen op een nieuwe behandeling. Deze wachttijd is de laatste jaren steeds verder opgelopen. Ongeveer een op de vijf Europees goedgekeurde geneesmiddelen verdwijnt in de sluis, gemiddeld voor ruim anderhalf jaar. Dat worden er na 1 juli alleen maar meer, nu de minister de criteria voor de sluis gaat aanpassen.
Een verbreding van de sluis moet samengaan met een verbetering, met heldere doorlooptijden en een duidelijk proces, vindt de VIG. Zo kan een ‘dashboard’ meer inzicht geven welke behandelingen in de sluis zitten en in welk stadium. Dat geeft duidelijkheid voor patiënten, artsen en fabrikanten. Ook moet er een oplossing komen voor patiënten die nu niet kunnen beschikken over een medicijn zolang het in de sluis zit.
Volgens de VIG zijn patiënten de dupe zijn van trage en ondoorzichtige onderhandelingen. “Net als bij de oplopende tekorten zien we dat in Nederland een eenzijdige focus op uitgaven en prijzen leidt tot uitholling van de kwaliteit en beschikbaarheid van medicijnen. De euro gaat hier voor de patiënt. Dat dit anders kan zien we in de landen om ons heen, waar nieuwe medicijnen vrijwel meteen beschikbaar zijn als ze goedgekeurd zijn. Dat moet in Nederland ook mogelijk zijn”, aldus de VIG.
Internist Peeters van het Erasmus MC en voorzitter van de Nederlandse Internisten Vereniging meent dat de schaarste ontstaat omdat andere landen méér betalen dan Nederland. Daardoor zou Nederland behoren tot één van de laatste landen waaraan wordt geleverd. Dat lijkt onjuiste bewering te zijn. Volgens KNMP Farmanco bestaat er in 2022 een tekort aan 1.514 medicijnen tegenover 1.007 in 2021. Voorzitter Aris Prins van de apothekersorganisatie KNMP acht de stijging van liefst 50 procent schrikbarend.
Die tekorten aan artsenijmiddelen, zijn niet zo zeer een Nederlands probleem, maar dienen vooral vanuit een Europees perspectief te worden beschouwd. Immers elders in andere Europese landen zijn de tekorten nog veel groter. Volgens het Italiaanse EP-lid Laura Ferrara kan Italië niet voldoen aan de huidige vraag naar 3.000 farmaceutische producten. Bulgarije, Griekenland en Slovenië ontberen eveneens honderden medicijnen in hun apotheken. Natuurlijk kan het tekort van land tot land variëren vanwege het aantal tot de markt toegelaten producten, maar duidelijk is dat er sprake is van een Europees probleem.
Welke oorzaken liggen er aan ten grondslag?
De Europese Commissie wijst op de sterke toename van de vraag en onvoldoende productiecapaciteit als de belangrijkste redenen. Sinds 2021 pleit deze Cie. om de productie van geneesmiddelen naar Europa te verplaatsen. Toegang tot paracetamol, antibiotica en andere medicijnen wordt steeds moeilijker voor Europeanen, aangezien de gehele EU kampt met ernstige tekorten daarvan. Ook door het grote aantal respiratoire virussen in combinatie met aanhoudende COVID-19-infecties, steeg de vraag enorm.
Daarnaast meent de Europese Commissielid Stella Kyriakides dat er onvoldoende productiecapaciteit beschikbaar is. Andere redenen kunnen productieproblemen zijn, zoals gevolg van vertragingen of onderbrekingen, tekorten aan grondstoffen, distributieproblemen, arbeidsonderbrekingen en natuurrampen. En niet te vergeten de oorlog in Oekraïne.
Daarom heeft het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) onlangs het mandaat op zich genomen om medicijntekorten te inventariseren.
Naast deze Europese analyse, is ook van belang om te wijzen dat de gezondheidssector
tot op heden een nationale en dus erg versnipperde kwestie is. Dus elk land voert haar eigen beleid m.b.t. het toelaten en vergoeden van medicijnen in de verzekerde zorg. Dat dient te veranderen door meer op Europees niveau aan te gaan besteden. Maar misschien kan ook het takenpakket van de EMA worden uitgebreid door naast kwaliteitsbeoordelingen, ook kostprijzen van medicijnen te gaan op stellen en aanbestedingen te gaan regelen voor alle 28 Europese lidstaten. Aangezien de meer dan een miljard COVID-19 vaccins ook op een overeenkomstige manier zijn gekocht, zou dat een prachtig precedent kunnen zijn. Helaas streek Pfizer wel een exorbitante winst van omstreeks € 13 per vaccin daarbij op.
drs. Lucas van der Hoeven (onderzoeker geneesmiddelenbeleid – http://www.cbsm.nl )
(bron: 18-01-2023 //Solving the issue of medicine shortages in the EU – EURACTIV.com)