De stemming rond de aanpassing van artikel 13 van de Zorgverzekeringswet zou aanleiding moeten zijn voor duidelijker spelregels rond nevenfuncties en potentiële belangenverstrengeling in de Eerste Kamer. Dat stelt hoogleraar staatsrecht Douwe Jan Elzinga van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG).
Of er daadwerkelijk sprake is van belangenverstrengeling is de vraag, stelt Elzinga. “Maar bij PvdA-senator Guusje ter Horst zou je het in ieder geval zo kunnen interpreteren dat de schijn van belangenverstrengeling er is”, aldus de hoogleraar, doelend op haar dubbelfunctie als voorzitter van het Koninklijk Nederlands Genootschap van Fysiotherapeuten (KNGF). Niet zozeer om wát ze stemde, maar om het feit dát ze stemde. Dit zelfde geldt voor D66-fractievoorzitter in de senaat Roger van Boxtel, tevens bestuursvoorzitter van zorgverzekeraar Menzis. “Dat Ter Horst tegen haar fractie in stemt, en Van Boxtel dit niet doet, zegt niks over de integriteit van Van Boxtel. Hij gaat mee in een D66-standpunt dat ook gunstig is voor Menzis. Je weet nooit welke invloed hij heeft uitgeoefend op zijn fractiegenoten.”
Stemonthouding
Daarom vindt Elzinga dat het hoog tijd is dat er regels komen over bijvoorbeeld stemonthouding. “Het curieuze is dat die regels er op het niveau van de gemeenteraad en de provinciale staten al lang zijn. Daar is vastgelegd wat je doet in situaties van persoonlijke betrekkingen, tegenstrijdige belangen of zelfs schijnbaar tegenstrijdige belangen. Zulke regels zijn er niet voor leden van de Eerste en Tweede kamer. Ze hebben zelfs geen gedragscode gemaakt. Kennelijk heeft de landelijke politiek maximaal vertrouwen in zichzelf en minimaal vertrouwen in de andere volksvertegenwoordigers.”
Openbare informatie
Vorig jaar nog vroeg de Group of States against Corruption (GRECO) van de Raad van Europa aan de Eerste en Tweede kamer om nieuwe afspraken te maken over integriteit onder parlementariërs. Daarop stelde de Eerste Kamer een commissie in onder voorzitterschap van Willem Bröcker (VVD). Die concludeerde allereerst dat er meer gedetailleerde openbare informatie moet komen over de functies van senatoren naast hun Eerste Kamerlidmaatschap. Maar volgens Elzinga is dat onvoldoende: “Het is mooi dat je kunt zien wat mensen allemaal doen, maar er hoort natuurlijk ook gedrag bij.” De commissie Bröcker legt de vraag over welk gedrag gewenst is, neer bij de fracties. “Zij moeten integriteitsafspraken maken, voor zover dit nog niet is gebeurd, deze op schrift te stellen en ook openbaar te maken.”
PvdA-fractievoorzitter in de Eerste Kamer Marleen Barth (zelf voorzitter van de beroepsvereniging van apothekers KNMP), schreef daarop op de PvdA-website. “Wij volgen het advies op en zetten fractie-afspraken over integriteit op papier. (…) zelfs de schijn van belangenverstrengeling moeten we als Eerste Kamer niet op ons willen laden.” Het lukte de PvdA vandaag overigens niet deze integriteitsafspraken te sturen.
Nevenfuncties
Naast Ter Horst en Van Boxtel stemden een groot aantal andere senaatsleden op 16 december mee, terwijl er op grond van hun nevenfuncties op zijn minst sprake zou kunnen zijn van een schijn van mogelijke belangenverstrengeling. PvdA-senator Marijke Linthorst is lid van de raad van toezicht van zorgaanbieder Careyn, dat met de overheveling van de wijkverpleging ook actief is op het terrein Zvw-bekostigde zorg. SP-senator Nanneke Quick-Schuijt is bestuursvoorzitter van stichting Osmose in Utrecht, die weer is aangesloten bij de Nederlandse Vereniging voor Relatie- en Gezinstherapie, één van de medeondertekenaars van het manifest voor een vrije artsenkeuze.
Ook over Frank de Grave, voorzitter van de orde van medisch specialisten, en Marijke Vos, toezichthouder van mede-manifestondertekenaar Buurtzorg, kan de vraag gesteld worden hoe onbelast ze als senator waren, maar zij waren beiden niet bij de stemming aanwezig. De Grave lag die dag in het ziekenhuis, Vos was er niet vanwege een sterfgeval.
Zorgsenatoren
Tot de senatoren met nevenfuncties in de zorg behoort ook Niko Koffeman van de Partij voor de Dieren. Hij is bestuurder van stichting Preventiepolis, dat weer een onderdeel van Agis is. Jan Anthonie Bruijn (VVD) is lid van de raad van toezicht van het Rijnlands revalidatiecentrum. Roel Kuiper (CU) is lid van de Maatschappelijke Adviesraad Philadelphia. Maria Martens (CDA) is lid raad van commissarissen van ’s Heerenloo. Marijke Scholten (D66) is lid van de raad van toezicht van ATAL Medisch Diagnostisch Centrum en lid van de rvt van Stichting Zonnehuis Amstelland.
Tof Thissen (GroenLinks) is voorzitter van de raad van toezicht van Envida Zorgthuis en Janny Vlietstra (PvdA) is lid van de raad van toezicht van ZINN ouderenzorg. Gerrit Holdijk (SGP) is bestuurslid van verpleeghuis Randerode Apeldoorn en Helmi Huijbregts-Schiedon (VVD) lid van de rvt Tender Jeugdzorg. Tineke Slagter-Roukema van de SP is zelf huisarts en voorzitter van de rvt van het Martiniziekenhuis. Heleen Dupuis (VVD), is lid van de Adviescommissie Pakket, voorzitter van de rvt van Woonzorgcentra Haaglanden en bestuursvoorzitter van de VGN. Anne Flierman van het CDA is voorzitter van de rvt van het streekziekenhuis SKB in Winterswijk.