Foto: SUPERMAO/stock.adobe.com
Dat staat in het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) dat VWS, GGD GHOR, ZN en VNG hebben ondertekend. “De handtekening van de VNG verplicht hen tot uitvoering”, zegt staatssecretaris van VWS, Maarten van Ooijen. “Het is niet vrijblijvend. En ik ben politiek aanspreekbaar.”
Preventie
VWS ziet dat veel gemeenten te weinig doen aan preventie. Daarbij gaat het onder meer om: minder roken, minder alcoholgebruik en minder overgewicht. Maar ook moet de mentale weerbaarheid omhoog, het aantal valincidenten omlaag en moet Nederland meer bewegen. Uit de laatste monitor bleek het Nationaal Preventie Akkoord onvoldoende te werken: tweederde van de veertig doelen werd niet gehaald.
GALA moet het fundament zijn van een stevige lokale aanpak. Eind volgend jaar moeten alle gemeenten een breed preventieprogramma hebben. Zo niet, dan moet de gemeente verantwoording afleggen bij Van Ooijen en de ministers Kuipers en Helder. Preventie zit weliswaar in de portefeuille van Van Ooijen, maar allemaal hebben ze meegeschreven aan GALA.
Lees het interview met Kuipers, Helder en Van Ooijen over GALA.
Aanpak domeinoverschrijdend
De preventieaanpak van de gemeenten moet domeinoverschrijdend zijn, zodat andere overheidsprogramma’s erin geïntegreerd kunnen worden. Hierbij gaat het om bijvoorbeeld IZA, Nationaal Preventie Akkoord, WOZO (Wonen Ondersteuning en Zorg voor Ouderen), Hervormingsagenda Jeugd en Iedereen doet Mee (voor mensen met een beperking).
Met GALA bundelt VWS alle preventienota’s en -programma’s: “Er is meer samenhang en helderheid nodig over taken, verantwoordelijkheden en langetermijndoelen. Te vaak is er nu sprake van versnipperde en tijdelijke initiatieven en financiering”, beschrijft GALA. GGD GHOR krijgt de taak om goede preventie-initiatieven met andere gemeenten te delen.
Nieuwe regeling SPUK
Gemeenten hoeven straks door GALA niet bij vijftien loketten langs om een integraal preventieprogramma te financieren. Alle afspraken en financiering worden gebundeld in een nieuwe regeling: SPUK (‘specifieke uitkering’). Met een ‘eenvoudige aanvraag’ kan VWS al dit jaar gemeenten geld toezeggen als ze een plan van aanpak indienen voor de periode 2024-2026. SPUK wordt volgende maand gepresenteerd. De verdeling van het geld hangt af van het aantal inwoners in een gemeente en hoeveel mensen een gezondheidsachterstand hebben. In de SPUK-pot zit 300 miljoen euro, waarvan 195 miljoen euro structureel. Met de 150 miljoen die IZA vrijmaakt voor preventie, komt dat uit op een half miljard euro per jaar.
Betere sociale samenhang
Een greep uit wat gemeenten hebben afgesproken met VWS, ZN en GGD GHOR: ontwikkeling van een aanpak om gezondheidsverschillen terug te dringen en in 2024 een ketenaanpak hebben voor betere zorg aan kinderen tot duizend dagen. Elke gemeente moet in een beleidsvisie beschrijven hoe ze de sociale samenhang gaat verbeteren, zoals vermindering van eenzaamheid en ondersteuning van mantelzorgers. Bij preventie hoort vergroening en aangepaste gebouwen die hittestress terugdringen en daarmee ziekte en oversterfte. Alle partijen willen ook een steviger terugdringing van het drugs-, alcohol- en tabaksgebruik.
Gezonde leefomgeving kinderen
VWS krijgt binnen GALA onder meer de taak om de gemeenten te helpen de sociale basis te versterken door facilitering en financiering van adviseurs, toolkits, geld en inspiratiesessies. Om overgewicht aan te pakken, richt het ministerie zich vooral op kinderen door de stimulering van een gezonde leefomgeving (school, sport, buurt). Volwassenen kunnen gebruik blijven maken van GLI (Gecombineerde Leefstijlinterventie).
De zorgverzekeraars moeten onderdelen van de ketenaanpak die onder de Zorgverzekeringswet vallen, vanaf volgend jaar in de zorgpolissen opnemen. Bij alle overleggen tussen ZN, VWS en VNG wordt over de voortgang van GALA gesproken. De GGD deelt kennis, monitort minimaal elke vier jaar de gezondheidssituatie van de bevolking en werkt mee aan het opstellen van regiobeelden.
Doelen Nationaal Preventieakkoord ongewijzigd
De doelen uit het Nationaal Preventieakkoord blijven ongewijzigd. De belangrijkste van deze 39 doelen voor 2040 zijn: 75 procent voldoet aan de beweegrichtlijn en 38 procent van de volwassenen heeft overgewicht (nu 50 procent). Kinderen en zwangeren roken niet meer en slechts 5 procent van de volwassenen (nu 20 procent). Bovendien moet het aantal jongeren dat ooit heeft gedronken, zijn teruggedrongen van 45 naar 25 procent.
Monitoring
Om de voortgang van de preventie-inspanningen te toetsen, wil VWS de monitoring veranderen. Uniformering is nodig. RIVM monitort nu al het Nationaal Preventieakkoord, maar VWS heeft de organisatie in Bilthoven opdracht gegeven om met de GGD’en en het Mulier Instituut een nieuwe monitoringsystematiek te ontwikkelen.
Geen dag te vroeg, maar fijn dat sterker dan ooit op de agenda staat. Sinds 1975 houdt ik me vanuit diverse posities bezig met preventie. In die tijd begon het denken erover. Wat mij daarbij opviel dat gezocht werd naar interventies, die maakbaarheid van gezondheid en gedrag veronderstelden. Die gedachte overheerst nog steeds. Wat nu gedaan kan worden met de huidige kennis moeten we vooral nu en zonder uitstel gaan doen op volle kracht. Voor de toekomst en het verduurzamen is goed dat we ook leren zien, hoe gezondheid en gedrag zich verhouden tot het ecosysteem mens. Een ecosysteem wat als zelforganiserend systeem onder haar condities zichzelf in stand weet te houden en de behoefte aan interventies doet afnemen. We kunnen leren van het werken aan de vraagstukken van milieu en energie. Leren van hoe het milieu zichzelf kan organiseren met minder verbruik van energie(interventies) dan pas werken we aan een duurzame oplossing
Sommige zaken dienen inderdaad op gemeentelijk niveau geadresseerd te worden. Maar veel andere zouden door de Rijksoverheid gedaan moeten worden.
.
Zoals een continue mediacampagne die duidelijk maakt wat de ernstige gevolgen zijn van een slecht voedings- en beweegpatroon en te veel alcohol. Met daarbij verwijzingen naar websites die je helpen om het beter te doen.