NZa: Stijgende kosten en niet passende zorg in laatste levensfase

Beeld: Creativ Studio Heinemann/imageBROKER/picture alliance

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) geeft met de nieuwe informatiekaart inzicht in het zorggebruik en de kosten van palliatieve patiënten van 2018 tot 2023.

Stijgende kosten

Hieruit blijkt dat de gemiddelde zorgkosten in het laatste levensjaar in 2023 56.500 euro bedroegen, een stijging van 19 procent sinds 2018. De grootste kosten liggen in de langdurige zorg  (Wlz, vooral het intramurale pakket zzp) en in de medisch specialistische zorg (msz). Binnen de msz dragen klinische zorg, oncologische behandelingen en dure geneesmiddelen het meest bij.

Verschillen tussen patiënten

De ene patiënt in de palliatieve fase is de andere niet, blijkt uit de rapportage. Zo zijn er verschillen naar leeftijd en geslacht: de meeste palliatieve patiënten zijn 80–89 jaar. Jongeren hebben in het laatste levensjaar gemiddeld hoge kosten door intensieve msz en dure geneesmiddelen, ouderen vooral door langdurige Wlz-zorg. Vrouwen hebben gemiddeld hogere kosten dan mannen, mede door meer gebruik van Wlz.

Er zijn ook verschillen naar doodsoorzaak: kanker, hartaandoeningen en dementie zijn de meest voorkomende doodsoorzaken. De gemiddelde kosten zijn het hoogst bij dementie, Parkinson en MS, vooral door langdurige intramurale zorg.

Acute zorg

In de laatste weken voor overlijden stijgt het gebruik van acute zorg sterk. Bij orgaanaandoeningen ziet de NZa meer seh-bezoeken en ziekenhuisopnames; kankerpatiënten doen juist vaker een beroep op de eerste lijn. Ongeveer 20 procent van de patiënten overlijdt in het ziekenhuis, 30 procent in een Wlz-instelling en de rest meestal thuis of in een hospice.

Tot slot ziet de NZa dat een deel van de patiënten in de laatste maand meerdere of langdurige opnames meemaakt, of overlijdt in het ziekenhuis. Iets dat een teken kan zijn van niet passende zorg.

Inspanningen nodig

De inzichten van de NZa sluiten aan bij de toekomstverkenning die het RIVM eerder maakte voor de palliatieve zorg. “De vraag naar palliatieve zorg groeit door vergrijzing en het toenemende aantal mensen met chronische ziekten, terwijl de beschikbaarheid van mantelzorgers en zorgprofessionals juist afneemt. Dit vergroot het risico op crisissituaties, onnodige ziekenhuisopnames en overlijden op een ongewenste plek”, waarschuwt de NZa.

De zorgautoriteit ziet wel dat er stappen worden gezet om de palliatieve zorg toekomstbestendig te maken. De NZa noemt de betaaltitel voor proactieve zorgplanning in de msz, experimenten met alternatieve bekostiging en de verduidelijkte bekostiging van hospicezorg. Om palliatieve zorg ook in de toekomst toegankelijk en passend te houden, zijn echter nog gezamenlijke inspanningen nodig van overheid en veld, stelt de zorgautoriteit.

“Belangrijke aandachtspunten zijn het versterken van proactieve zorgplanning, waarbij de wensen en behoeften voor zorg en ondersteuning in de laatste levensfase vroegtijdig worden besproken. Daarnaast is het van belang om mantelzorgers beter te ondersteunen, acute ziekenhuiszorg in de laatste levensfase te verminderen en samenwerkingen over de sectoren- en domeinen heen te bevorderen”, aldus de NZa.