‘Of de gezondheidszorg de vraag aan kan, hangt af van de mensen die er werken en hoe die zijn opgeleid’. Dit citaat uit het hoofdstuk van Groenewegen, Plochg en batenburg uit het boek ‘Een vitale toekomst’ vormt het uitgangspunt van de Commissie Innovatie Zorgberoepen en –Opleidingen die in juni gestart is met haar werkzaamheden.
De commissie bestaat, door het vertrek van Ronnie van Diemen naar de IGZ, op dit moment uit zes leden, te weten: Marian Kaljouw (voorzitter), Dirk Ruwaard, Kete Kervezee, Yvonne van Gilse, Patrick Netten en Ben Bottema (leden). De commissie is eind van dit jaar weer op volledige sterkte gebracht. De commissie werkt met een klein bureau (3 personen) als een netwerkorganisatie. Op basis van relevante expertise worden experts geconsulteerd en ingezet. De opdracht is de minister te adviseren over een toekomstbestendige beroepenstructuur en een opleidingscontinuüm.
Reikwijdte
De reikwijdte is groot, het gaat over ziekenhuiszorg, geestelijke gezondheidszorg, verstandelijk gehandicaptenzorg, ouderenzorg, eerstelijnszorg, publieke gezondheidszorg, jeugdzorg en de zorg die door de gemeenten wordt aanbesteed (WMO).
De commissie is gestart met de beantwoording van vier grote vraagstukken. Welke innovaties zijn er eigenlijk in de gezondheidszorg op het gebied van beroepen en opleidingen. Dezelfde vraag is gesteld over het aantal beroepen en opleidingen in de zorg. Vervolgens is gekeken naar de meest voorkomende aandoeningen en gezondheidsrisico’s met een doorkijk naar 2030. Tot slot zijn de meest gezaghebbende rapporten doorgelicht en is geprobeerd de rode draad in toekomstscenario’s te schetsen. Op 2 november heeft de commissie zich over de resultaten gebogen en daarna een visie voor de toekomst geformuleerd.
Betrokkenen centraal
Het belangrijkste uitgangspunt van de commissie is dat de patiënt en de beroepspraktijk daadwerkelijk centraal staan. Niet dat het daardoor gemakkelijker wordt om in te schatten welke beroepen we nodig hebben in 2030, maar als we dit uitgangspunt niet echt serieus nemen, zullen we blijven hangen in ad hoc oplossingen die niet bijdragen tot structurele hervorming. Het is dus van groot belang dat betrokkenen en belanghebbenden meegenomen worden in dit omvangrijke proces, en dat is precies wat de commissie ook gaat doen.
Nadat de commissie zich heeft gebogen over de resultaten uit de inventarisaties en de belangrijkste vraagstukken voor de toekomst heeft geformuleerd zal in juni 2013 een bijeenkomst worden gepland waar de vraagstukken ter toetsing aan de praktijk worden voorgelegd. De commissie vindt draagvlak van groot belang, immers we zullen dit samen moeten doen.
Co-creatie
Recentelijk zijn twee interessante initiatieven verschenen. De eerste is de agenda voor de zorg en de tweede is het co-creatie zorginnovatieboek door 125 betrokken Linkedin-deelnemers. Opvallend is de treffende eensgezindheid tussen zorgpartijen en de co-creatie. We zijn het met elkaar eens over een aantal essentiële uitgangspunten. Ik noem er een paar. Zorgpartijen willen dat patiënten en cliënten in staat gesteld worden om zelf meer zorg in de eigen omgeving te kunnen regelen. Patiënten en cliënten willen dit zelf ook. Beide groepen pleiten voor zinnige en gepaste zorg, voor nadruk op gezondheid, gedrag en kwaliteit van leven en voor innovatie.
Innoveren in de zorg
Voor de commissie Innovatie Zorgberoepen en Opleidingen is dit een grote steun in de rug. Het roer moet immers om en daar zijn we het gelukkig allemaal over eens. Ook de resultaten uit onze inventarisaties ondersteunen verandering. Zo blijkt dat we Nederland ongelofelijk veel innoveren in de zorg. Veel innovaties stoppen echter wanneer de bijbehorende subsidie stopt. Ook zien we dat soms dezelfde innovaties plaatsvinden zonder dat we het van elkaar weten. Het ontbreekt in de zorg aan afstemming en het ontbreekt aan de broodnodige regie. Het goede nieuws is dat er veel interessante en relevantie innovaties zijn, er zijn meer dan genoeg ideeën om de zorg slimmer, beter en doelmatiger uit te voeren, het wiel is allang uitgevonden. Nu moeten we het gaan doen!
Veelheid zorgberoepen en -opleidingen
De tweede inventarisatie heeft het aantal beroepen en opleidingen in de zorg blootgelegd. We hebben aan ongeveer vijftien experts gevraagd of ze het aantal beroepen in de totale gezondheidszorg konden schatten. Ik kan u verzekeren dat we het hier echt over “kenners van de zorg” hebben. Het meest gegeven aantal was 300 beroepen. Was het maar waar, we hebben er zo’n 2500 en we hebben ongeveer 1500 verschillende opleidingen in de zorg. We leiden met het grootste gemak op voor beroepen die er (nog) niet zijn.
We hebben de neiging om alles wat we doen belangrijker te maken en dus noemen we bijscholing het liefst een post HBO-leergang. Ook inschrijving in het BIG-register blijkt statusverhogend. Samenvattend kunnen we toch wel stellen dat we misschien wel wat ver zijn gegaan in onze drang om onderscheidend te zijn. Er valt hier veel te winnen, zo veronderstelt de commissie.
Specifieke profielen
De bevolkingskenmerken waren gericht op de meest voorkomende aandoeningen in 2030. Zoals het er nu uitziet zal het gaan om diabetes, dementie, COPD, coronaire hartziekten, beroerte en artrose. Interessant is om te zien dat de prevalentie van deze aandoeningen per regio verschillend is. Uit de studie blijkt ook dat de belangrijkste gezondheidsrisico’s (overgewicht, onvoldoende beweging, drankgebruik, roken, voeding, bloeddruk, leeftijd, stress en lage sociaal economische status) in sommige regio’s meer voorkomen dan in andere. Deze bevindingen zijn misschien niet altijd opzienbarend te noemen, echter de logische vervolgstap om beroepen en opleidingen aan te passen op specifieke bevolkingsprofielen en zorgvraag is tot nu toe uitgebleven.
Zorg in de toekomst
De laatste studie is een review van de meest gezaghebbende rapporten over de zorg in en van de toekomst. We kunnen nooit precies voorspellen wat er nodig is in 2030. Horrorscenario’s zijn contraproductief en ook niet nodig. Effecten van innovaties die we nu nog niet kennen, kunnen niet worden doorgerekend, toch zullen ze effect hebben en zowel de vraag als het aanbod beïnvloeden.
Stap voor stap
Of de gezondheidszorg de vraag aankan hangt af van de mensen die er werken en hoe die zijn opgeleid, zo luidt het begin van deze blog en zo is ook de volgorde van handelen van de commissie Innovatie Zorgberoepen en Opleidingen. We richten ons eerst op de mensen die er werken (hun beroepen) en daarna op de opleidingen. We zullen per stap de voortgang bij betrokkenen en belanghebbenden toetsen en we zullen u met behulp van Skipr op de hoogte houden van onze bevindingen.
Eind van dit jaar presenteert de commissie haar meerjarenagenda. In 2013 organiseert de commissie, in samenwerking met VWS, een eerste raadpleging van het veld. In de tussentijd verschijnt de samenvatting van de genoemde rapporten.
Marian Kaljouw
Voorzitter Commissie Innovatie Zorgberoepen- en Opleidingen