Terwijl de hele wereld smachtend kijkt naar geneesmiddelenfabrikanten om met een corona-vaccin te komen, verschijnen er diverse publicaties over de prijzen van dure geneesmiddelen in Nederland. Zoals de uitgave van het Centraal bureau voor Statistiek (CBS): Prijs- en volumeontwikkelingen in de medisch specialistische zorg in 2013–2017.
Het CBS heeft een nieuwe methode ontwikkeld om de omzetontwikkeling in de medisch specialistische zorg te splitsen in een prijs- en een volumedeel. Conclusie: “De stijgende uitgaven voor de medisch-specialistische zorg komen volledig op het conto van dure geneesmiddelen.” Voor u nu roept ‘zie je wel, de prijzen van geneesmiddelen rijzen de pan uit’, lees even door. ‘Deze toename is volledig te verklaren door een verdubbeling van het aantal personen dat een duur geneesmiddel gebruikt.’
Het CBS berekende dat de gemiddelde uitgaven per persoon voor dure medicijnen omlaag is gegaan van 11.270 euro in 2014 naar 8.160 euro in 2017. Het aantal gebruikers van dure geneesmiddelen (add-ons in jargon) in de onderzochte periode steeg van 126.000 naar 259.000.
Scherper onderhandelen
Lagere gemiddelde prijzen, dat gaat de goede kant op met dure geneesmiddelen, zou je nu kunnen denken. Dat ziet de Algemene Rekenkamer anders. Vorige week verscheen het rapport ‘Paardenmiddel of noodverband? Resultaten prijsonderhandelingen geneesmiddelen.’ Conclusie: De minister moet scherpere prijzen bedingen voor innovatieve, dure geneesmiddelen bij farmaceuten. Dit om ‘het risico te verkleinen’ dat er onvoldoende geld overblijft voor andere medisch-specialistische zorg.
Voor dit onderzoek bekeek de Rekenkamer de prijsonderhandelingen tussen het ministerie van VWS en farmaceuten over geneesmiddelen waar hoge kosten aan zijn verbonden als ze nieuw op de markt komen. Zo hoog, dat het Zorginstituut de minister adviseert het middel alleen toe te laten als de prijs omlaag gaat. Volgens de Rekenkamer moet de minister van VWS scherper onderhandelen en nagaan onder welke omstandigheden hij bereid is ‘nee’ te zeggen als een farmaceut de prijs onvoldoende laat dalen.
Betaalbaarheid onder druk
In mei verscheen de Monitor geneesmiddelen in de medisch-specialistische zorg 2020 van de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Conclusie: de betaalbaarheid van geneesmiddelen in de medische-specialistische zorg staat onder druk. De toezichthouder vreest voor de komst van veel innovatieve geneesmiddelen waarvoor geen concurrentie is van vergelijkbare middelen. Deze ‘spécialités’ hebben hierdoor een veel hogere prijs. De NZa berekende dat de prijs van spécialités in 2017 en 2018 met 38 procent daalde toen er concurrenten op de markt kwamen.
De geneesmiddelenprijs is niet het enige waar de NZa op wijst. Net als het CBS constateert de toezichthouder een sterk groeiend aantal patiënten dat dure geneesmiddelen gebruikt. Belangrijke vraag is dan of die medicijnen ook werken. De NZa wil hierom dat ziekenhuizen en zorgverzekeraars meer werk maken van ‘gepast gebruik’. Oftewel: voordat een specialist het dure geneesmiddel inzet, en de zorguitgaven stijgen , moet helder zijn of ze wel werken voor de betreffende patiënt.
Totale uitgaven
De laatste publicatie die ik aanhaal, is een opiniestuk van twee Kamerleden van GroenLinks in NRC Handelsblad. Zij schreven dat de zorgpremie stijgt door ‘torenhoge prijzen van geneesmiddelen’.
Laten we de zorguitgaven even bekijken. In totaal gaven we in 2017 ruim 84 miljard euro uit aan zorg (bron CBS). Hiervan gaat bijna 7 miljard euro naar geneesmiddelen, waarvan ruim twee miljard euro naar dure geneesmiddelen. Dure geneesmiddelen vertegenwoordigen dus nog geen 2,5 procent van alle zorguitgaven. De twee miljard euro is zelfs minder dan het éxtra geld dat jaarlijks naar de ouderenzorg gaat om aan het Kwaliteitskader Verpleeghuiszorg te voldoen. Dat de zorgpremie stijgt door torenhoge geneesmiddelenprijzen lijkt mij moeilijk vol te houden.
Wie de discussie over geneesmiddelenuitgaven voert, heeft het uiteraard over de prijs maar doet er goed aan het aantal gebruikers en effectiviteit erin mee te nemen. Dat belooft wat voor het corona-vaccin.
Kees Wessels
Chef Zorg De Argumentenfabriek en auteur van vijf Zó werkt de zorg-boeken
Eindelijk een stuk over de feiten in perspectief. Daarnaast geldt ook voor de dure geneesmiddelen dat die hun patent verliezen. Dus ja er komen hooggeprijsde nieuwe maar daarnaast ook intramuraal laaggeprijsde producten door generieke substitutie. De eerste zijn er al. Een interessant vervolgartikel zou kunnen zijn “Hoe zit het nou met de prijzen van goedkope geneesmiddelen”. Dan zie je wat er extramuraal is gebeurt met de prijzen (zeer laag in NL) en de daaruit volgende beschikbaarheid en veiligheid.
Jos Verest, medisch bioloog
Beste Jos,
In het boek Zó werkt de geneesmiddelenzorg (november 2019), gemaakt met Platform Zó werkt de zorg (www.zowerktdezorg.nl), beschrijven we ook de prijsdaling van extramurale geneesmiddelen. In de periode 1996-2016 een daling met 60 procent, waarvan 40 procent in de laatste 10 jaar (becijferd door SFK).