Terwijl dat niet nodig is. Het is niet nodig dat ruim een derde van de mensen met een Wet langdurige zorg (Wlz)-indicatie zich onvoldoende geholpen voelt, zoals vandaag gepubliceerd onderzoek van de Patiëntenfederatie Nederland laat zien.
Angst
Zorgverleners kunnen dat gevoel wegnemen, méér mensen helpen. Als zij maar, over het algemeen genomen, hun terughoudendheid laten varen tegenover zorgrobotica. Daar willen veel zorgverleners niet aan, onder meer uit angst voor afname van de kwaliteit van de te leveren zorg.
We hebben echter nog steeds te maken met structurele druk in de zorg door personeelstekorten, het ontbreken van continuïteit én de hoge last voor mantelzorgers. Bovendien gaat er veel kostbare werktijd op aan monitoring, administratie en repetitieve zorghandelingen, waardoor kwaliteit en tijd voor persoonlijke aandacht onder druk komen te staan. Daarom focust de zorgsector vooral op extra mensen opleiden en behouden. Zo ook de Patiëntenfederatie en Beroepsvereniging V&VN na het uitkomen van het rapport eerstgenoemde.
Maar hiermee dreigt een wezenlijk inzicht onder te sneeuwen: de huidige manier van organiseren kan de groeiende zorgvraag nooit alleen met menselijke inzet blijven dragen.
Structureel versterken
Om de zorg structureel te versterken, is er allereerst lef nodig om technologie als partner in menswaardige zorg te zien. Zorgrobotica, slimme sensoren en nauwkeurige scansystemen kunnen intieme zorgmomenten waardiger maken, repetitieve taken overnemen en eerder, preciezer signaleren. Hierdoor komt weer tijd vrij voor echte aandacht, warme gespreksmomenten, een arm om iemands schouder en het menscontact waar iedereen waarde aan hecht.
Daarnaast is er ook regie en moed nodig vanuit het nieuwe kabinet om juridische ruimte te geven om die technologie te laten rijpen in de praktijk. De ontwikkeling van veelbelovende innovaties stagneert al vóórdat ze in de praktijk kunnen worden getest. Dat komt door strikte regelgeving rond medische hulpmiddelen, datagebruik en patiëntveiligheid. De consequentie is dat praktische en betaalbare zorginnovaties zoals ook ontwikkeld worden op hogescholen waaronder bij Hogeschool Inholland in nauwe samenwerking met zorginstellingen, op de plank blijven liggen. Terwijl de druk oploopt en patiëntenwelzijn afneemt. TNO onderstreept dit probleem ook naar aanleiding van de recent gepubliceerde ranglijst van innovatoren in Nederland.
Juridische ruimte
Dat betekent dat de formateurs, of de nieuwe bewindslieden op dit onderwerp, juridische ruimte moeten creëren om met zorgtechnologie te experimenteren in echte zorgomgevingen met patiënten, zeker voor publieke instellingen als hogescholen waar veel digitale zorginnovaties ontstaan.
Specifiek gaat het dan om de Medical Device Regulation (MDR) waardoor alle medische hulpmiddelen aan strenge veiligheids- en kwaliteitsprocedures moeten voldoen en ongecertificeerd niet getest mogen worden op patiënten, de AVG waarmee patiëntengegevens ook in experimenteercontext heel strikt worden beschermd aan de hand van toestemmingsclausule en geminimaliseerd worden tot een zeer beperkte dataset, terwijl om algoritmes te trainen grote datasets nodig zijn. En de EU AI Act, die strikte eisen stelt aan trainingsdata en beperking oplegt op datagebruik voor hertraining of zelflerende systemen.
Innovatie
Benodigde ruimte zit in de versoepeling van juridische restricties in de fase van (door)ontwikkeling en kunnen testen in de praktijk, waardoor de innovatie aansluit op de behoefte in de praktijk. Alles onder transparante voorwaarden en met heldere toezichtstandaarden en privacykaders, zodat veiligheid en vertrouwen geborgd blijven. Die ruimte zal zorgen voor snellere verfijning en verbeteren waardoor het sneller in de praktijk kan worden gebruikt.
Wanneer we technologie niet zien als vervanging, maar als versterking, ontstaat er een zorgsysteem dat menselijker, lichter en toekomstbestendiger is. Ook voor mensen met een Wlz-indicatie in verzorgingshuizen. En voor al die andere mensen die een helpende hand nodig hebben.
Door Margo van Kemenade, associate lector bij het lectoraat Robotica van de Hogeschool Inholland