Lean of Six Sigma: vrijwel alle ziekenhuizen zijn ermee bezig. Dat is goed nieuws, maar geen garantie dat er ook organiaties ontstaan waar continu verbeteren in de genen zit. Daar is meer voor nodig.
De Lean-implementaties zoals die nu in veel Nederlandse ziekenhuizen plaatsvinden, hebben meestal een projectmatig karakter. Een Lean Coach of Black Belt analyseert een proces, maakt met een team verbetervoorstellen voor dat proces en maakt een aanzet voor implementatie. Prima, omdat deze projecten altijd resultaten opleveren: ligduurverkorting, kostenbesparing, kwaliteitsverbetering, meer veiligheid. Een uitstekende start voor Lean-implementaties, goed om te oefenen, ervaring op te doen, medewerkers op te leiden. Ik zie dit als de eerste fase waar elke organisatie doorheen moet.
Tweede fase
Als dit goed gaat, kunnen organisaties zich opmaken voor een tweede fase, waarin de ‘lijn’, de teams binnen de organisatie, meer betrokken worden en waarin verbeteren iets dagelijks wordt. Visueel management, dagstarts, allerlei ‘tools’ die breed in de organisatie ingezet kunnen worden. Daarna komt de derde fase waarin Lean in de keten aan bod komt. Dan zit lean ook echt in de genen.
Projectmatig
Als groot risico op de weg naar een Lean Organisatie zie ik dat veel ziekenhuizen al langere tijd in fase 1 en soms in begin van fase 2 zitten en daar blijven hangen. Lean blijft vaak een wat projectmatig en gefragmenteerd karakter houden. De olievlek gaat niet stromen. In dit soort situaties kalven de resultaten die in eerste instantie in projecten werden geboekt, vaak weer af. En wordt de stap naar de volgende fase niet gezet.
Zachte kant
Wat is er nou voor nodig om verder te komen? Naar mijn mening is het besef dat Lean vooral over de zachte kant van veranderen gaat cruciaal. Natuurlijk, de Lean-tools zijn belangrijk, handig en waardevol. Toch gaat Lean over veel meer dan dat. Het gaat over brede organisatietransitie, waarin houding en gedrag van management en medewerkers het verschil maken bij het al dan niet in de verbetermodus komen. Het zijn dus uiteindelijk de mensen in een organisatie die een Lean Transitie succesvol maken.
Kunstje
In mijn recente rondgang langs bestuurders in ziekenhuizen die ik uitvoerde in het kader een onderzoek naar de status van Lean Transitie, proefde ik bij veel bestuurders nog dat Lean een kunstje is dat ‘je erbij kunt doen’. Ik denk dat Lean een way of living is, een filosofie waarmee organisaties doordrenkt moeten zijn voordat sprake kan zijn van een Lean Organisatie. Leiders zijn daarbij de doorslaggevende factor. In een Lean Organisatie doorgronden die de lean-filosofie, dragen zij deze uit, laten zij zien hoe belangrijk gestructureerd verbeteren is, motiveren zij medewerkers om zaken anders aan te pakken. En zetten zij daarmee een stempel op de cultuur in hun organisatie.
Volgende stappen
Het is mooi om te zien dat lean in veel organisaties vorm krijgt. Ik daag de leiders in ziekenhuizen uit om hier ook actief de volgende stappen te gaan zetten. Het is mijn stellige overtuiging dat zij de bepalende factor zijn bij het realiseren van deze voor de zorg zo belangrijke transitie. Zonder leiderschap geen verandering.
Frank van Berkel
Partner bij Morgens. Daarvoor werkte hij zes jaar als (senior) consultant bij PNO Consultants en MSR Consulting Group.