Kleinschaligheid was het woord dat staatsecretaris Van Rijn meerdere keren in de mond nam tijdens het spraakmakende interview over de zorg voor zijn moeder in een verpleeghuis.
“In de toekomst komen in verpleeghuizen mensen met veel zwaardere zorg. Dat moeten we anders gaan organiseren: kleinschalig, met hoger gekwalificeerd personeel en minder management”, aldus Martin van Rijn op 17 november in het actualiteitenprogramma Pauw.
Uit praktijkonderzoek, uitgevoerd door ondergetekende, is onlangs gebleken dat kleinschaligheid een positieve invloed heeft op de kwaliteit van zorg in een intramurale zorgorganisatie. Maar ook blijkt dat de huidige, snel veranderende externe omgeving kleine organisaties in hun voortbestaan bedreigt. Dit is jammer. gezien de kwaliteit en diversiteit die zij bieden. Overigens zijn er ook grote zorgorganisaties die de zorg kleinschalig organiseren. Tijd voor persoonsvolgende financiering.
Bestaansrecht
Ruim 124 van de circa 400 ouderenzorgorganisaties in Nederland behoren tot de categorie kleine zorgorganisaties. In toenemende mate ervaren deze kleine organisaties bedreiging van hun bestaansrecht. Uit onderzoek van Van der Scheer (2013) komt naar voren dat bezuinigingen door capaciteitsvermindering, de machtspositie van de zorgverzekeraars én hun voorkeur voor het werken met minder en dus grotere organisaties, maken dat het bestaansrecht van kleine instellingen vanuit de externe omgeving, inderdaad wordt bedreigd.
Alleen zou schaalvergroting in de ouderenzorg nu juist niet de norm moeten zijn. Ons onderzoek bevestigt de conclusie van het Gupta rapport uit 2010 dat schaalvoordelen in de kern van het werk van ouderenzorg niet groot zijn. Het allerbelangrijkste is dat kwaliteit leidend wordt in de langdurige zorg. Denken vanuit de cliënt en de professional moet centraal staan. Efficiencywinst kan bereikt worden door uit te gaan van kwaliteit en niet van bedrijfsmatige sturingsconcepten zoals groei, taakopsplitsing enzovoorts. Uit het benchmarkonderzoek van brancheorganisatie ActiZ en PWC blijkt nu al vijf jaar op rij dat kleine zorginstellingen gemiddeld beter presteren op cliënt- en medewerkerstevredenheid en financiële bedrijfsvoering dan grotere instellingen.
Sneller wendbaar
Wat maakt nou dat kleine instellingen het beter doen? Het is voor hen gemakkelijker om veel aandacht te schenken aan het primaire proces en minder aan het sturen van de organisatie. Een kleine instelling kan zich in de concurrentiestrijd sterker profileren dan een grotere organisatie. Ze zijn flexibeler en sneller wendbaar, maar dus ook kwetsbaar.
Kleine instellingen blijken doorgaans meer cliënten met lage zorgzwaartepakketten (zzp’s) te hebben. Daarom is de financiële impact van de hervormingen op kleine organisaties onevenredig groot, zo blijkt uit de documentenanalyse en de interviews. Bestuurders verwachten dat kleinere zorgorganisaties het ook moeilijker gaan krijgen wat betreft het maken van zorgproductieafspraken bij financiers dan grote organisaties. Men is overgeleverd aan de goodwill van zorgverzekeraars en gemeenten, zo wordt ervaren. Zorgkantoren stellen eenzijdig hoge eisen voor een lage prijs: zorgaanbieders mogen hun handtekening zetten bij het kruisje. Het is niet mogelijk meerjarenafspraken te maken.
Rivaliteit
De politiek moet daarom maatregelen nemen om de macht van de zorgconsument te versterken (middels cliënt- of persoonsvolgende financiering). Daarmee wordt een systeem gecreëerd waarbij de cliënt een rechtstreekse financiële relatie krijg met de zorgaanbieder. De cliënt zal kiezen voor kwaliteit en dus veelal voor kleinschalige zorg, dichtbij georganiseerd. Zodoende kan de bedreiging van het voortbestaan van kleine instellingen worden gekeerd. Ze hebben namelijk een belangrijke kwaliteit verbeterende functie in de ‘ouderenzorgmarkt’. Ze zijn in staat rivaliteit te triggeren in de bedrijfstak en daarmee beweging in de langdurige zorg te bewerkstelligen in het voordeel van de cliënt, zo blijkt uit het onderzoek.
Gelijke kansen
Als geborgd is dat kleine en grote organisaties gelijke kansen krijgen in de zorgmarkt, zullen kleine organisaties die onderscheidende meerwaarde bieden meer kans hebben om te overleven. Het mysterie van de trend van schaalvergroting, kan zodoende doorbroken worden. De algehele roep om kleinschaligheid vanwege betere realisatie van de gewenste kwaliteit door de cliënt, wordt daarmee recht gedaan.
Aline Poolen
Bestuurder Zorgcentrum Bethanië, Ede