Hoe realiseren wij een toegankelijke, betaalbare en hoogwaardige gezondheidszorg? Die vraag staat breed in de belangstelling nu de zorgkosten zoveel harder stijgen dan was voorzien. Een fundamentele heroriëntatie op preventie kan een grote bijdrage aan de oplossing leveren: voorkomen is beter dan genezen, zo simpel is het.
Veertien organisaties van consumenten, patiënten, zorgaanbieders, zorgverleners en zorgverzekeraars – verenigd in de Agenda voor de Zorg – zijn graag bereid daarvoor de handen extra uit de mouwen te steken.
Concrete afspraken
De Tweede Kamer bespreekt donderdag de ‘Agenda voor een Nationaal Programma Preventie’ die minister Schippers en staatssecretaris Van Rijn hebben opgesteld. De doelen van het kabinet zullen door iedereen gedeeld worden: meer preventie in de zorg, een integrale aanpak van gezondheidsbevordering en het op peil houden van gezondheidsbescherming. De vraag is óf en vooral hóe het kabinet met dit plan echt verschil zal weten te maken. Beleid en papier zijn immers geduldig; het komt er op aan wat iedereen concreet gaat doen! De partijen in Agenda voor de Zorg willen met het kabinet komen tot concrete afspraken over hoe we de doelen gaan realiseren. Iedereen – burgers, maatschappelijke organisaties, overheden – kan hieraan bijdragen.
Rol overheid
De overheid heeft een stimulerende rol, de burgers en hun maatschappelijke organisaties moeten het in de praktijk brengen. Geen misverstand: gedragsverandering is een enorme uitdaging, zoals velen uit eigen ervaring weten. Via het bevorderen van zelfmanagement met inzet van nieuwe e-health technologie ontstaan er nieuwe mogelijkheden. De overheid kan via wetgeving ontmoedigingsbeleid realiseren, bijvoorbeeld in de vorm van flankerend beleid waarmee marketing van ongezond gedrag aan banden wordt gelegd. Ook kan de overheid bijdragen aan een financiering die gezond gedrag en preventie beloont en bevordert dat diegene die investeert in preventie daarvan ook de baten geheel of gedeeltelijk incasseert. In het huidige plan is het niet duidelijk of de overheid deze systeemverantwoordelijkheid ook actief gaat invullen. Dat is onze eerste zorg.
Preventie en kansen
De Agenda voor de zorg partijen missen in de kabinetsaanpak verder ook nog aandacht voor preventie gericht op de allerjongsten, op mensen met een (verstandelijke) beperking en op ouderen. Hier is veel gezondheidswinst te behalen. Juist bij ouders die hun eerste kind krijgen is de bereidheid tot gedragsverandering groot; hier kan de jeugdgezondheidszorg met haar hoge bereik onder ouders uit alle sociale lagen goed op inspelen. Ook nieuwe methoden die bijvoorbeeld zorgen voor goede voeding van ouderen waardoor er minder valincidenten (en fracturen) zijn, en methoden die eenzaamheid, verslaving en depressie bestrijden bij ouderen zijn kansrijk om gezondheidswinst te realiseren. Wij zouden deze kansen graag concreet willen uitwerken.
Zorg, welzijn en participatie
Preventie is niet een discussie van en voor het zorgveld alleen. Gezondheid en participatie beïnvloeden elkaar wederzijds. Het hebben van een sociaal netwerk, werk of een andere vorm van dagbesteding dragen net zoveel bij als de medische zorg. Er moeten daarom goede dwarsverbindingen tot stand worden gebracht tussen zorg, welzijn en participatie.
Kruisbestuiving
De zorgpartijen willen zich dan ook graag associëren met spelers vanuit andere domeinen zoals onderwijs, wetenschap, werk, welzijn, wonen, ruimtelijke ordening, industrie en veiligheid. Vormen van publiek-private samenwerking zijn nodig om massa te creëren en succes te hebben. Het initiatief van de Brabantse Food en Health is een goed voorbeeld, waarbij bedrijven, zorg en overheid samen werken aan gezond en veilig voedsel om over- en ondervoeding tegen te gaan. Ook het initiatief van de medische beroepsgroepen, de gezondheidsfondsen, de patiëntenorganisaties en de wetenschap om mensen met een verhoogd risico op chronische ziekten vroegtijdig op te sporen en vervolgens bij te staan met adviezen over gezond gedrag is hier een goed voorbeeld van.
Bewijsbaar effectieve aanpak
Deze nieuwe vormen van samenwerking, publiek-privaat en over de traditionele domeinen heen, kunnen de creativiteit en daadkracht losmaken die nodig is om ervoor te zorgen dat mensen langer gezond blijven, dat vooral lichte interventies worden ingezet en dat zwaardere zorgvormen worden vermeden of uitgesteld. Het is van groot belang om deze nieuwe aanpakken vergezeld te laten gaan van goed onderzoek omdat we streven naar een aanpak die bewijsbaar effectief is. Bij de start van kansrijke initiatieven moet dus direct worden nagedacht over het onderzoek naar hun effectiviteit.
Het is tijd om samen aan de slag te gaan, vernieuwend en verbindend. Wij hopen dat het Nationaal Programma Preventie hieraan bijdraagt. Onderstaande partijen verenigd in de Agenda van de Zorg, zetten zich hier in ieder geval graag voor in.
Alexander Rinnooy Kan,
namens 14 partijen in de zorg: ActiZ, CSO, GGD Nederland, GGZ Nederland, KNMG, LHV, LVG, NFU, NPCF, NVZ, OMS, VGN, V&VN en ZN.